Phát triển kinh tế số và xã hội số tại Bình Dương: tiềm năng, dư địa lớn để bứt phá đến năm 2030

Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM vừa tổ chức Hội đồng tư vấn nghiệm thu nhiệm vụ khoa học và công nghệ (KH&CN) "Đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển kinh tế số và xã hội số tỉnh Bình Dương (cũ) đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035".

Nhiệm vụ do Đại học Kinh tế Quốc dân chủ trì thực hiện, GS.TS. Trần Thọ Đạt làm chủ nhiệm, nhằm nghiên cứu và cung cấp bức tranh toàn diện về mức độ sẵn sàng số, đồng thời đề xuất hệ thống giải pháp có tính khả thi giúp Bình Dương bứt phá trong giai đoạn tăng trưởng dựa trên công nghệ số và đổi mới sáng tạo.

Kinh tế số (KTS) và xã hội số (XHS) là động lực tăng trưởng mới, là xu thế tất yếu cho mọi quốc gia và địa phương. Bình Dương với vị thế là một trong những trung tâm công nghiệp trọng điểm của Việt Nam, đã và đang đẩy mạnh thực hiện các chiến lược quốc gia về chuyển đổi số. Tuy nhiên, trong bối cảnh KTS ngày càng đóng vai trò quyết định đối với năng lực cạnh tranh và mô hình tăng trưởng mới, Bình Dương vẫn đối diện khoảng cách đáng kể so với các địa phương dẫn đầu như Hà Nội, TP.HCM hay Đà Nẵng. Bên cạnh đó, việc đánh giá toàn diện mức độ phát triển KTS - XHS trên cơ sở dữ liệu tin cậy, phương pháp hiện đại và bộ tiêu chí phù hợp với thực tế địa phương còn nhiều thách thức.

Hội đồng tư vấn nghiệm thu nhiệm vụ tại Sở KH&CN TP.HCM ngày 15/11/2025

Nhiệm vụ này được thực hiện với mục tiêu đánh giá thực trạng KTS và XHS, đồng thời đề xuất các giải pháp chiến lược và lộ trình nhằm phát triển KTS và XHS trên địa bàn tỉnh Bình Dương (cũ) đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035. Nhiệm vụ đã triển khai 5 nội dung nghiên cứu chính, bao gồm: Nghiên cứu cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển KTS và XHS; Hoàn thiện bộ tiêu chí đánh giá phù hợp đặc thù kinh tế - xã hội Bình Dương; Đánh giá thực trạng phát triển KTS và XHS từ cấu phần công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) và các ngành kinh tế; Phân tích tiềm năng, dư địa phát triển dựa trên năng lực công nghệ, nguồn nhân lực, cấu trúc kinh tế và mức độ sẵn sàng số; Xây dựng kịch bản phát triển KTS - XHS và hệ thống giải pháp cho Bình Dương giai đoạn 2025 - 2035.

Theo GS.TS. Trần Thọ Đạt, nhóm nghiên cứu đã đi sâu vào đánh giá thực trạng KTS và XHS của Bình Dương theo các cấu phần kinh tế số lõi, lan tỏa và ngành. Điểm mới của đề tài đã xây dựng hệ thống tiêu chí và phương pháp đánh giá phát triển KTS và XHS phù hợp với đặc thù tỉnh Bình Dương, kết hợp linh hoạt các mô hình đo lường quốc tế như OECD, ADB, Huawei-Oxford Economics và hệ thống chỉ số ICT vào bộ tiêu chí cho Bình Dương.

Kết quả đề tài đã xây dựng thành công bộ chỉ số đánh giá KTS theo ba cấu phần: KTS lõi (ICT), KTS theo ngành và KTS số lan tỏa; bộ tiêu chí XHS gồm 7 trụ cột: công dân số, văn hóa số, nhận thức số, hạ tầng số, nhân lực số, thể chế số và an toàn thông tin.

Đề tài cũng thực hiện tổng quan chuyên sâu, hệ thống hóa cơ sở lý luận về KTS và XHS, đúc rút kinh nghiệm thành công từ các quốc gia và các địa phương tiên phong trong nước như Quảng Ninh, Hà Nội, Đà Nẵng, Thừa Thiên Huế. Tổng quan này giúp Bình Dương nhận diện được những mô hình phát triển hiệu quả.

Về thực trạng, kết quả phân tích cho thấy, quy mô KTS Bình Dương giai đoạn 2020 - 2024 tăng trưởng khá, trong đó, các nhóm ngành ICT, cơ khí, hóa chất, chế biến thực phẩm, bán buôn - bán lẻ, sản xuất điện - khí đốt có mức độ chuyển đổi số tích cực nhất. Một số lĩnh vực như dệt may, nông nghiệp, xây dựng, vận tải - kho bãi còn nhiều dư địa phát triển do ứng dụng số còn hạn chế. Ngoài ra, hạ tầng số phát triển nhanh, với tỷ lệ phủ sóng viễn thông rộng và hoạt động mạnh của các doanh nghiệp ICT, tuy nhiên tỉ lệ đầu tư vào R&D, đổi mới công nghệ còn thấp.

Về XHS, mặc dù hạ tầng số tốt, tỷ lệ lao động được đào tạo kỹ năng số vẫn thấp hơn mức trung bình toàn quốc và vùng Đông Nam Bộ. Mức độ phổ cập internet và thiết bị thông minh cao, nhưng kỹ năng số của người dân chưa đồng đều. Chính quyền điện tử và nền tảng dịch vụ công được triển khai mạnh, song mức độ chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan vẫn còn hạn chế…

Nhóm nghiên cứu đã xây dựng kịch bản phát triển đột phá, đề xuất một hệ thống giải pháp đồng bộ và lộ trình chi tiết đến năm 2030, tầm nhìn đến 2035, mang tính ứng dụng và khả thi cao, nhằm giúp Bình Dương đạt được các mục tiêu về KTS và XHS đã đề ra.

Theo nhóm nghiên cứu, Bình Dương có nền tảng tốt để phát triển KTS – XHS nhờ lợi thế công nghiệp, hạ tầng, lực lượng lao động đông và vị trí kết nối vùng. Bình Dương sở hữu dư địa rộng và tiềm năng mạnh mẽ để bứt phá, đặc biệt, sự hợp nhất giữa Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương và TP.HCM với tên gọi mới là Thành phố Hồ Chí Minh mở rộng, đã tạo nên không gian phát triển lớn hơn, đồng thời hình thành thế và lực mới cho toàn vùng đô thị phía Nam.

Sau sáp nhập, Thành phố Hồ Chí Minh mới được xác định là siêu đô thị với quy mô và tầm ảnh hưởng vượt trội, hướng tới vị thế trung tâm khu vực và quốc tế. Trong cấu trúc phát triển đó, Bình Dương giữ vai trò quan trọng, không chỉ là cực công nghiệp – dịch vụ chủ lực mà còn là hạt nhân thúc đẩy chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Những đóng góp của Bình Dương cùng các địa phương hợp nhất sẽ tạo nên một Thành phố Hồ Chí Minh xứng tầm quốc tế, có khả năng dẫn dắt quá trình số hóa toàn vùng.

Để đạt mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn 2035, nhóm nghiên cứu đề xuất Bình Dương cần tăng tốc phát triển công nghiệp ICT, dữ liệu số và dịch vụ số; đẩy mạnh chuyển đổi số trong các ngành mũi nhọn; hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất - chế biến ứng dụng tự động hóa, IoT, AI. Bên cạnh đó, xây dựng XHS dựa trên nâng cao kỹ năng số, tiếp cận dịch vụ số và văn hóa số của người dân; phát triển mạnh hạ tầng số, trung tâm dữ liệu, nền tảng chia sẻ dữ liệu, chuẩn hóa liên thông dữ liệu giữa các đơn vị; phát triển nguồn nhân lực số từ phổ thông đến đại học, đào tạo lại lực lượng lao động hiện hữu; hoàn thiện thể chế, cơ chế quản trị và thúc đẩy hợp tác công - tư, tăng cường liên kết vùng trong chuyển đổi số…

Lam Vân