Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM vừa tổ chức Hội đồng tư vấn nghiệm thu nhiệm vụ khoa học và công nghệ “Phát triển hệ thống chợ tại Thành phố Hồ Chí Minh thích ứng với bối cảnh dịch bệnh phát sinh và chuyển đổi số nền kinh tế”. Nhiệm vụ do Sở Công Thương TP.HCM chủ trì, trường Đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia TP.HCM) thực hiện, với sự đồng chủ nhiệm của PGS.TS. Hoàng Công Gia Khánh và ThS. Bùi Tá Hoàng Vũ.

Toàn cảnh Hội đồng nghiệm thu

Theo đại diện nhóm nghiên cứu, mục tiêu chung của nhiệm vụ là phát triển hệ thống chợ tại TP.HCM để thích ứng với các tình huống dịch bệnh và chuyển đổi số nền kinh tế, từ đó cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quy hoạch, quản lý và hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Cụ thể, nhiệm vụ nghiên cứu hướng tới đánh giá thực trạng hệ thống chợ đầu mối và chợ dân sinh, nhận diện xu hướng thay đổi hành vi tiêu dùng trong kỷ nguyên số, đồng thời xác định vị thế cạnh tranh của chợ dân sinh trong hệ sinh thái phân phối hàng hóa tiêu dùng tại TP.HCM. Ngoài ra, nhiệm vụ nghiên cứu còn đề xuất giải pháp chiến lược cho các mô hình thí điểm chợ dân sinh, phân loại theo bốn nhóm: chợ nội thành, chợ nội thành phát triển, chợ ngoại thành và chợ phục vụ khách du lịch.

Đại diện nhóm thực hiện, trình bày báo cáo nghiệm thu

Trong quá trình thực hiện, nhóm nghiên cứu đã tổng quan các nghiên cứu trên thế giới và đúc kết các bài học kinh nghiệm quốc tế, từ đó cung cấp một bức tranh toàn diện và chi tiết về hệ thống chợ TP.HCM, bao gồm cả chợ đầu mối nông sản thực phẩm và chợ dân sinh. Nhóm cũng tiến hành nghiên cứu về sự thay đổi hành vi người tiêu dùng nhằm làm cơ sở cho các đề xuất phương thức tổ chức hoạt động chợ thích ứng với kiểm soát dịch bệnh và bối cảnh chuyển đổi số. Kết quả nghiên cứu đã xác lập các nguyên tắc phát triển, mục tiêu phát triển hệ thống chợ, đồng thời đề xuất các mô hình tổ chức phù hợp cho hiện tại và tương lai.

Kết quả cụ thể của đề án cho thấy nhóm nghiên cứu đã hoàn thành tất cả các mục tiêu đề ra. Qua các chuyến khảo sát thực tế và phản hồi từ các bản hỏi khảo sát, nhóm đã đánh giá thực trạng hệ thống chợ đầu mối và chợ dân sinh, nhận diện xu hướng thay đổi hành vi tiêu dùng trong kỷ nguyên số, đồng thời xác định vị thế cạnh tranh của chợ dân sinh trong hệ sinh thái phân phối hàng hóa. Dựa trên thực trạng và kinh nghiệm vận hành chợ điển hình trên thế giới, các phương thức tổ chức hoạt động chợ đầu mối và chợ dân sinh thích ứng với kiểm soát dịch bệnh đã được đề xuất. Nhóm cũng xây dựng mô hình tổ chức hoạt động chợ đầu mối trong bối cảnh chuyển đổi số, đồng thời cung cấp chiến lược phát triển chợ dân sinh TP.HCM giai đoạn 2020 - 2030 với tầm nhìn đến 2035. Cuối cùng, nhóm đưa ra giải pháp chiến lược cho các mô hình thí điểm chợ dân sinh theo từng nhóm phân loại, đảm bảo phù hợp với đặc thù từng khu vực. Những kết quả này cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn quan trọng để UBND TP.HCM và các Sở, ngành có căn cứ định hướng phát triển hệ thống chợ, xây dựng chính sách thích ứng với dịch bệnh và chuyển đổi số, đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố.

Đại diện Hội đồng nghiệm thu góp ý, đánh giá cho nghiên cứu và nhóm thực hiện

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, nhóm nghiên cứu cũng chỉ ra nhiều vấn đề phát sinh ngoài phạm vi mục tiêu ban đầu, đòi hỏi nghiên cứu tiếp theo với thời gian và nguồn lực riêng để có kết quả đầy đủ hơn. Một trong những vấn đề quan trọng là vai trò của chợ tự phát trong chuỗi cung ứng thực phẩm, cần được nghiên cứu khoa học và thực tiễn để đánh giá tác động của loại hình này đến hệ thống chợ chính thống và phát triển kinh tế - xã hội. Tương tự, hình thái chợ đa mục tiêu cũng mang tính tiềm năng, nhưng cần nghiên cứu chuyên sâu hơn để đảm bảo khả thi. Để đánh giá đầy đủ các tác động kinh tế, xã hội và môi trường đối với từng kịch bản đề xuất như di dời chợ, cải tạo hạ tầng hay chuyển đổi mô hình kinh doanh, cần thực hiện nghiên cứu quy mô lớn, phân tích các tác động cụ thể: về kinh tế gồm doanh thu, việc làm, chi phí vận hành, biến động giá cả hàng hóa và tác động lan tỏa; về xã hội gồm đời sống thương nhân, người tiêu dùng, cộng đồng dân cư, yếu tố văn hóa, sinh kế và an sinh xã hội; về môi trường gồm ô nhiễm không khí, tiếng ồn, rác thải, nước thải, tiêu thụ tài nguyên và khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu. Việc thực hiện các phân tích đồng thời đòi hỏi nguồn lực đáng kể về thời gian, dữ liệu, nhân lực chuyên môn và tài chính, vượt quá phạm vi, mục tiêu và nguồn lực của đề án hiện tại.

Do đó, đề án dừng lại ở mức độ định hướng chính sách và đề xuất phương án dựa trên dữ liệu khảo sát thực tế phục vụ mục tiêu đã đặt ra. Các yếu tố khác như biến đổi khí hậu, biến động dân số, năng lực tiếp cận số và bình đẳng giới sẽ được xem xét trong giai đoạn tiếp theo, cùng với đánh giá tác động đa chiều về kinh tế, xã hội và môi trường, làm cơ sở để các nhà hoạch định chính sách quyết định mức độ và lộ trình áp dụng các giải pháp phù hợp cho hệ thống chợ TP.HCM.

Nhật Linh - CESTI