Tạo bộ kháng thể đơn dòng tái tổ hợp đặc hiệu tế bào T (CD3, CD4, CD8) ứng dụng trong chẩn đoán bệnh

Sự thành công của quá trình nghiên cứu tạo bộ kháng thể đơn dòng tái tổ hợp đặc hiệu tế bào T (CD3, CD4, CD8) sẽ mở ra một trang mới cho lĩnh vực Y dược trong việc ứng dụng trong chẩn đoán bệnh, giúp các sản phẩm sản xuất trong nước có thể cạnh tranh với các sản phẩm ngoại nhập, đặc biệt là giảm chi phí cho người bệnh.

Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM vừa tổ chức Hội đồng tư vấn nghiệm thu nhiệm vụ khoa học và công nghệ “Tạo bộ kháng thể đơn dòng tái tổ hợp đặc hiệu tế bào T (CD3, CD4, CD8) ứng dụng trong chẩn đoán bệnh”. Đây là nhiệm vụ do Trung tâm Công nghệ Sinh học TP.HCM chủ trì thực hiện, TS Nguyễn Thị Thanh Thảo làm chủ nhiệm.

Theo nhóm nghiên cứu, kháng thể đơn dòng kháng CD3, CD4, CD8 không thể thiếu trong chẩn đoán nhiều dạng bệnh lý khác nhau dựa trên định danh và định lượng quần thể tế bào T bằng kỹ thuật đếm tế bào dòng chảy (flow cytometry). Bên cạnh đó, các kháng thể đơn dòng kháng CD3, CD4, CD8 không phải là sản phẩm mới trên thế giới nhưng đến nay chưa có nghiên cứu nào ở trong nước được thực hiện để phát triển các kháng thể đơn dòng này và tạo ra sản phẩm sử dụng trong chẩn đoán cũng như nghiên cứu. Toàn bộ kháng thể đơn dòng kháng CD3, 4, 8 được sử dụng hiện nay đều là sinh phẩm nhập khẩu có giá trị cao. Vì vậy rất cần phải thực hiện nghiên cứu phát triển sản phẩm kháng thể đơn dòng kháng CD3, CD4, CD8 để giảm giá thành xét nghiệm cho bệnh nhân, giảm sự lệ thuộc vào sản phẩm nước ngoài. Ngoài ra, nghiên cứu sẽ góp phần mở ra một hướng đi mới là ứng dụng công nghệ protein tái tổ hợp tạo các sản phẩm kháng thể đơn dòng ứng dụng trong chẩn đoán bệnh. Đây là lĩnh vực công nghệ thuộc danh mục ưu tiên phát triển ở Việt Nam nhưng vẫn chưa tạo được sản phẩm nào ứng dụng trong thực tiễn.

Đại diện nhóm thực hiện báo cáo trước Hội đồng nghiệm thu nhiệm vụ khoa học và công nghệ

Đại diện nhóm thực hiện cho biết, mục tiêu của nhiệm vụ này là tạo được 3 kháng thể đơn dòng đặc hiệu CD3, CD4, CD8 của người có thể ứng dụng định lượng tế bào T bằng phương pháp flow cytometry. Đồng thời, xây dựng được quy trình định tính và định lượng quần thể tế bào T CD3+ CD4+ và CD3+ CD8+ sử dụng 3 kháng thể đơn dòng tạo ra trên mẫu máu ngoại vi của người bằng flow cytometry. Bên cạnh đó, bước đầu đánh giá được khả năng sử dụng thực tế của kháng thể đơn dòng đặc hiệu CD3, CD4, CD8 và quy trình định tính, định lượng quần thể tế bào T tại cơ sở y tế.

Cụ thể, nhóm nghiên cứu đã tập trung tạo dòng plasmid tái tổ hợp mang gene mã hóa kháng thể đơn dòng CD3, CD4 và CD8, tiếp đến thực hiện khảo sát biểu hiện tạm thời kháng thể đơn dòng kháng CD3, CD4 và CD8 trên tế bào CHO-DG44. Bên cạnh đó, thực hiện tạo quần thể tế bào CHO-DG44 biểu hiện ổn định kháng thể đơn dòng kháng CD3, CD4 và CD8 với hàm lượng cao nhất và tối ưu hóa khả năng tổng hợp kháng thể đơn dòng kháng CD3, CD4, CD8 của quần thể tế bào CHO-DG44. Ngoài ra còn, khảo sát biểu hiện, tính sạch và đánh dấu huỳnh quang kháng thể đơn dòng kháng CD3, CD4, CD8 cũng như xây dựng quy trình định tính và định lượng quần thể tế bào T CD3+CD4+ và CD3+CD8+ trên mẫu máu ngoại vi của người bằng flow cytometry, đồng thời đánh giá hoạt động thực tế của kháng thể đơn dòng kháng CD3, CD4, CD8.

Thành viên Hội đồng nghiệm thu nhiệm vụ nhận xét và góp ý cho đề tài

Kết quả, nhóm nghiên cứu đã tạo ra được 03 quần thể tế bào CHO-dhfr (-) có khả năng biểu hiện ổn định kháng thể đơn dòng kháng CD3ε, CD4 hoặc CD8α. Kháng thể đơn dòng có thể có cấu trúc dimer và có khả năng tương tác chuyên biệt với kháng nguyên hiện diện trên bề mặt tế bào T nuôi cấy in vitro và tế bào T trong máu ngoại vi người. Đồng thời, hình thành quy trình định lượng tế bào T từ PBMC thu thập từ máu ngoại vi người với bộ kháng thể đơn dòng đặc hiệu tế bào T được tối ưu hóa, đạt độ ổn định khoảng 80%-90% trên cả mẫu bình thường và mẫu bệnh với ngưỡng giới hạn cho phép là ±10% giá trị định lượng của kháng thể thương mại đang được sử dụng trong lâm sàng.

Không những thế, đề tài thực hiện thành công sẽ tạo được sản phẩm cụ thể là bộ kháng thể đơn dòng đặc hiệu CD3, CD4, CD8 ứng dụng trong nghiên cứu và chẩn đoán bệnh. Bộ kháng thể này có thể được sản xuất, đơn vị thương mại, cho nhà nước qua thuế và các khoản thu khác, giúp tiết kiệm chi phí cho đơn vị sử dụng và cho bệnh nhân. Bộ kháng thể đơn dòng đặc hiệu tế bào T là tiền đề để phát triển các bộ kit cũng như dịch vụ chẩn đoán các bệnh liên quan đến tế bào T do Việt Nam sản xuất. Các bộ kit cũng như các dịch vụ chẩn đoán sẽ có chất lượng tương đương với các bộ kit chẩn đoán tương tự của nước ngoài nhưng giá thành sẽ cạnh tranh hơn. Ngoài ra, các bộ kit và dịch vụ do Việt Nam phát triển sẽ giúp làm giảm sự phụ thuộc và các bộ kit của nước ngoài và góp phần thúc đẩy sản xuất sản phẩm kháng thể trong nước.

Nhật Linh (CESTI)