TP.HCM chuẩn hóa hoạt động sáng kiến với Hướng dẫn số 8181/HD-UBND

Trong bối cảnh TP.HCM đang đẩy mạnh xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đồng bộ từ cấp cơ sở, Hướng dẫn số 8181/HD-UBND được xem như cách để TP.HCM định hình lại hệ sinh thái sáng kiến - nơi sự sáng tạo, cải tiến được ghi nhận bằng những tiêu chí rõ ràng, khách quan và công bằng.

Quang cảnh buổi tập huấn “Triển khai Hướng dẫn mới của Ủy ban Nhân dân Thành phố về hoạt động sáng kiến trên địa bàn TP.HCM” sáng ngày 28/5.

TP.HCM đang từng bước khẳng định vị thế là đô thị tiên phong trong đổi mới sáng tạo, với cam kết phát triển dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai hoạt động sáng kiến tại cơ sở vẫn còn không ít khó khăn, đặc biệt ở các khâu đánh giá và công nhận kết quả. Trước đòi hỏi cấp thiết về một hành lang pháp lý thống nhất và rõ ràng, ngày 16/12/2024, UBND TP.HCM ban hành Hướng dẫn số 8181/HD-UBND - văn bản quan trọng nhằm định hình lại cách thức tổ chức và quản lý hoạt động sáng kiến trên địa bàn Thành phố.

Nhằm kịp thời phổ biến nội dung hướng dẫn mới đến các đơn vị liên quan, sáng 28/5, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM tổ chức buổi tập huấn chuyên sâu tại hội trường Sở. Chương trình do bà Nguyễn Thị Ngọc Nhung, Phó Trưởng phòng Phòng Quản lý Sở hữu trí tuệ và Đổi mới sáng tạo chủ trì, với sự tham dự của đông đảo đại diện đến từ các sở, ngành, quận, huyện và đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn.

Theo bà Nguyễn Thị Ngọc Nhung, điểm nổi bật trong Hướng dẫn mới là cách tiếp cận thực tế, linh hoạt, với nhiều nội dung được bổ sung và làm rõ. Cụ thể, văn bản đã xác định rõ phạm vi, đối tượng áp dụng, nguyên tắc công nhận sáng kiến và đặc biệt là thẩm quyền xét duyệt theo từng cấp.

Cụ thể, sáng kiến được chia thành 3 cấp độ công nhận: cấp cơ sở, cấp Thành phố và cấp toàn quốc, với tiêu chí và phạm vi ảnh hưởng ngày càng mở rộng. Cấp cơ sở có quyền công nhận các sáng kiến có hiệu quả nội bộ, trong khi cấp Thành phố và toàn quốc đánh giá theo tác động lan tỏa và khả năng nhân rộng. “Sự phân tầng này không chỉ đảm bảo minh bạch, mà còn hạn chế tình trạng trùng lắp xét công nhận, vốn gây nhiều tranh cãi trong thời gian qua”, bà Nhung nhấn mạnh.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Nhung, Phó Trưởng phòng - Phòng Quản lý Sở hữu trí tuệ và Đổi mới sáng tạo - trao đổi tại buổi tập huấn.

Ngoài ra, Hướng dẫn số 8181/HD-UBND quy định rõ thời hiệu tiếp nhận hồ sơ: 3 năm đối với sáng kiến đề nghị công nhận cấp Thành phố và 6 năm đối với cấp toàn quốc. Quy định này vừa bảo vệ quyền lợi tác giả, vừa khuyến khích việc áp dụng và duy trì hiệu quả sáng kiến trong thực tế.

Theo nội dung Hướng dẫn mới, các cơ quan đã áp dụng hệ thống quản lý tài liệu điện tử của Thành phố buộc phải nộp hồ sơ sáng kiến song song trên 3 kênh: hệ thống điện tử, email và bản giấy. Sau khi có công văn hướng dẫn, thời gian hoàn tất hồ sơ chỉ còn 10 ngày làm việc. Hồ sơ không đầy đủ hoặc không đúng quy định sẽ bị từ chối tiếp nhận.

Các biểu mẫu và tài liệu minh chứng cũng được chuẩn hóa, bao gồm: báo cáo mô tả, hình ảnh, hợp đồng chuyển giao, và xác nhận áp dụng từ đơn vị ngoài. Việc nâng cao yêu cầu hồ sơ nhằm tạo cơ sở rõ ràng để xét duyệt khách quan, công bằng. 

Điều đáng lưu ý là quy định mới yêu cầu rõ ràng về tỷ lệ đóng góp của các tác giả. Chỉ những cá nhân đóng góp từ 20% trở lên mới được công nhận là tác giả, trừ các trường hợp đặc biệt phải có thuyết minh chi tiết. Đây là bước điều chỉnh cần thiết nhằm đảm bảo tính chính xác, công bằng, tránh tình trạng “lạm dụng danh nghĩa đồng tác giả” vốn tồn tại khá phổ biến trước đây.

Tại buổi tập huấn, ThS. Vũ Kim Mạnh, Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ - Ban Thi đua Khen thưởng, Sở Nội vụ TP.HCM, đã làm rõ sự khác biệt giữa sáng kiến và đề tài khoa học - công nghệ. Theo ông Mạnh, sáng kiến là sản phẩm từ thực tiễn, thường nảy sinh từ nhu cầu cải tiến công việc hàng ngày, có thể áp dụng nhanh chóng. Ngược lại, đề tài khoa học yêu cầu quy trình nghiên cứu bài bản, có báo cáo tổng kết, nghiệm thu và đánh giá chuyên sâu. Việc phân biệt rõ hai loại hình này là cần thiết để đảm bảo phù hợp trong xét các danh hiệu thi đua và khen thưởng.

ThS. Vũ Kim Mạnh - Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ, Ban Thi đua - Khen thưởng, Sở Nội vụ TP.HCM trao đổi tại sự kiện.

Dẫn chứng từ thực tiễn, bà Nhung cho biết một số lỗi phổ biến khiến hồ sơ bị từ chối dù sáng kiến có giá trị, gồm: mô tả sơ sài, thiếu minh chứng áp dụng, không nêu rõ điểm mới hoặc sao chép nội dung từ đề tài nghiên cứu.

“Các đơn vị cần đặc biệt chú ý đến bố cục trình bày, chứng minh hiệu quả áp dụng và phạm vi ảnh hưởng. Đây là các tiêu chí then chốt trong xét duyệt”, bà Nhung chia sẻ thêm.

Để hỗ trợ, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM đã cải tiến biểu mẫu, hướng dẫn chi tiết cách điền thông tin, đồng thời cung cấp ví dụ minh họa cụ thể để các đơn vị dễ dàng thực hiện và tránh sai sót. 

Không dừng lại ở việc phổ biến nội dung Hướng dẫn mới, buổi tập huấn còn tập trung thảo luận những vấn đề phát sinh từ thực tiễn triển khai sáng kiến tại các cơ quan, đơn vị. Nhiều ý kiến đặt ra những tình huống cụ thể, từ hướng dẫn cách lập hồ sơ sáng kiến; cách chứng minh tính mới và khả năng áp dụng; cách xác định tính mới, tính sáng tạo, hiệu quả của sáng kiến; cách tổ chức Hội đồng công nhận phù hợp với điều kiện nhân lực thực tế; đến quy trình xử lý khi có sự khác biệt trong nhận định giữa các cấp… Thông qua những ví dụ điển hình, đại biểu tham dự có cơ hội đối chiếu với công việc chuyên môn của mình và đặt câu hỏi trực tiếp để làm rõ các vướng mắc.

Các đại biểu tham gia thảo luận tại buổi tập huấn.

Một trong những nội dung mang tính chiến lược dài hạn được bà Nhung phân tích là cơ chế công nhận hiệu quả áp dụng và khả năng nhân rộng. Theo đó, việc công nhận tại cấp cơ sở mới là điều kiện cần, để tiến lên cấp cao hơn, sáng kiến phải có phạm vi áp dụng vượt khỏi đơn vị ban đầu, đạt giải thưởng hoặc ảnh hưởng tới hoạt động nghiệp vụ cấp Thành phố.

Với vai trò là cơ quan thường trực Hội đồng sáng kiến TP.HCM, Sở Khoa học và Công nghệ không chỉ là nơi tiếp nhận hồ sơ, mà còn hướng dẫn, kiểm tra, tổng hợp và thẩm định hiệu quả áp dụng. Sở cam kết sẽ đồng hành cùng các cơ quan, đơn vị, từ khâu xây dựng sáng kiến đến xét duyệt công nhận.

Hướng tới mục tiêu trở thành đô thị sáng tạo và trung tâm tri thức của khu vực, cùng với sự đồng thuận, trách nhiệm và phối hợp của cả hệ thống, TP.HCM đang từng bước đưa sáng kiến trở thành một phần sống động trong quản trị đô thị hiện đại, hình thành môi trường cởi mở, năng động, nơi mỗi ý tưởng cải tiến - dù nhỏ - đều có cơ hội tạo ra sức ảnh hưởng to lớn.

Minh Nhã (CESTI)