Sáng ngày 9/10, tại Học viện Cán bộ TP.HCM, đoàn công tác của Thường trực Thành ủy TP.HCM do đồng chí Trần Lưu Quang - Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Thành ủy TP.HCM dẫn đầu đã tiến hành kiểm tra công tác chuẩn bị tổ chức Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030.

Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang kiểm tra công tác chuẩn bị cho Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I.

Cùng tham gia đoàn có các đồng chí: Nguyễn Văn Được - Ủy viên Trung ương Đảng - Phó Bí thư Thành ủy - Chủ tịch UBND TP.HCM; Võ Văn Minh - Phó Bí thư Thành ủy - Chủ tịch HĐND TP.HCM; Nguyễn Phước Lộc - Phó Bí thư Thành ủy - Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP.HCM; Đặng Minh Thông - Phó Bí thư Thành ủy; Văn Thị Bạch Tuyết - Phó Bí thư Thành ủy - Trưởng Ban Tổ chức Thành ủy TP.HCM; cùng các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy và các thành viên Tiểu ban văn kiện, Tiểu ban Nhân sự, Tiểu ban Tổ chức phục vụ đại hội…

Đoàn đã khảo sát thực tế tại khu vực hội trường chính, phòng thảo luận tổ, khu vực triển lãm và các hạng mục phục vụ Đại hội; đồng thời làm việc với các tiểu ban, đơn vị liên quan nhằm rà soát toàn diện tiến độ, bảo đảm mọi công tác chuẩn bị được thực hiện chu đáo, đúng kế hoạch.

Theo kế hoạch, Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I sẽ diễn ra từ ngày 13 đến 15/10/2025. Phiên trù bị được tổ chức vào sáng 13/10; phiên khai mạc và thảo luận chính thức diễn ra trong hai ngày 14 và 15/10, với sự tham dự của 550 đại biểu, trong đó có 110 đại biểu đương nhiên và 440 đại biểu được chỉ định, chia thành 12 tổ thảo luận.

Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang cùng các đại biểu trong đoàn công tác kiểm tra

trưng bày tại khu vực triển lãm không gian số.

Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang nhấn mạnh, Đại hội là sự kiện chính trị đặc biệt quan trọng, đánh dấu bước ngoặt trong quá trình hình thành và phát triển của Đảng bộ TP.HCM trực thuộc Trung ương. Do đó, các khâu chuẩn bị phải được tiến hành kỹ lưỡng, toàn diện, đảm bảo an toàn, trang trọng và tiết kiệm, thể hiện tinh thần đổi mới, sáng tạo của TP.HCM.

Thường trực Thành ủy TP.HCM cùng các đại biểu tham quan, kiểm tra khu vực ứng dụng công nghệ robot.

Một điểm mới đáng chú ý tại kỳ đại hội lần này là ứng dụng công nghệ thông tin trong toàn bộ hoạt động, hướng đến “Đại hội không giấy” - mỗi đại biểu sẽ sử dụng máy tính bảng để tra cứu tài liệu (trừ tài liệu mật). Phiên khai mạc Đại hội sẽ được truyền hình trực tiếp tại điểm cầu trung tâm Học viện Cán bộ TP và các điểm cầu trực thuộc.

Trong khuôn khổ sự kiện, TP.HCM cũng tổ chức triển lãm chuyên đề “Đảng bộ TP.HCM - Tự tin, đoàn kết, đổi mới, phát triển”, giới thiệu không gian văn hóa Hồ Chí Minh, tủ sách tư tưởng Hồ Chí Minh và các ứng dụng số hóa như bản đồ 3D, video, hình ảnh tư liệu về chặng đường 50 năm xây dựng và phát triển của thành phố.

Đánh giá chung, công tác chuẩn bị đến nay cơ bản đã hoàn tất, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao của các tiểu ban, đơn vị phục vụ và toàn thể cán bộ, đảng viên. Thường trực Thành ủy TP.HCM tin tưởng Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 sẽ thành công tốt đẹp, tạo khí thế mới, niềm tin mới trong toàn Đảng bộ và nhân dân thành phố.

Nguyễn Tuyết - CESTI

Ngày 22/9/2025, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành Kế hoạch số 97/KH-UBND về việc triển khai phong trào “Bình dân học vụ số” trên địa bàn Thành phố giai đoạn 2025 - 2026. Đây được xem là một bước đi quan trọng trong tiến trình xây dựng xã hội số, nhằm phổ cập kiến thức và kỹ năng số cơ bản đến mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt chú trọng đến các nhóm yếu thế, bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận công nghệ và dịch vụ số một cách bình đẳng.

Kế hoạch đặt ra mục tiêu nâng cao năng lực công dân số, giúp người dân chủ động hơn trong việc khai thác và sử dụng các nền tảng số phục vụ học tập, lao động, sản xuất và đời sống hằng ngày. Đồng thời, phong trào cũng hướng tới việc thúc đẩy ứng dụng công nghệ vào mọi lĩnh vực xã hội, tạo nền tảng để TP.HCM bứt phá trong chuyển đổi số và phát triển bền vững.

Chương trình là một bước đi quan trọng trong tiến trình xây dựng xã hội số nhằm phổ cập kiến thức và kỹ năng số cơ bản đến mọi tầng lớp nhân dân…

Theo lộ trình, đến hết năm 2025, Thành phố phấn đấu đạt các chỉ tiêu cụ thể: 80% cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong khu vực công nắm vững và sử dụng được các nền tảng, dịch vụ số phục vụ công việc; 100% học sinh trung học và sinh viên được trang bị kiến thức, kỹ năng số an toàn phục vụ học tập, nghiên cứu và sáng tạo; 80% người dân trong độ tuổi trưởng thành có kỹ năng số cơ bản và biết cách tự bảo vệ mình trên môi trường mạng; 80% người dân trong độ tuổi trưởng thành được xác nhận đạt trình độ phổ cập tri thức và kỹ năng số trên nền tảng VNeID; 80% người lao động trong các doanh nghiệp, hợp tác xã được trang bị kiến thức số cần thiết phục vụ sản xuất, kinh doanh. 

Đến năm 2026, các chỉ tiêu này sẽ được nâng lên mức 100% cho các nhóm đối tượng trên, đồng thời mở rộng sang đối tượng học sinh tiểu học, tạo nền móng vững chắc cho một thế hệ công dân số toàn diện.

Để hiện thực hóa những mục tiêu đó, Kế hoạch 97/KH-UBND đã xác định nhiều nhiệm vụ và giải pháp then chốt. Công tác truyền thông, tuyên truyền được nhấn mạnh với việc đẩy mạnh thông tin trên báo chí, mạng xã hội, đồng thời tận dụng các hình thức trực quan sinh động như infographic, video ngắn, mã QR tại các địa điểm công cộng để phổ biến thông tin về phong trào. Các chương trình phổ cập kỹ năng số sẽ được thiết kế phù hợp với từng nhóm đối tượng, tập trung vào 04 nội dung trọng tâm gồm: kỹ năng số cơ bản, bảo mật thông tin, sử dụng dịch vụ công trực tuyến và ứng dụng công nghệ trong đời sống.

Song song đó, các nền tảng số phục vụ phong trào sẽ được triển khai, trong đó nổi bật là nền tảng học tập trực tuyến quốc gia (MOOCs) “Bình dân học vụ số” của Bộ Công an và ứng dụng “Công dân số Thành phố Hồ Chí Minh”. Cộng đồng cũng được phát huy vai trò với các mô hình sáng tạo như “Cà phê sáng - Trao đổi với nhân dân”, “Gia đình số”, “Đại sứ số”, “Chợ số” hay “Tổ công nghệ số cộng đồng”, nhằm lan tỏa tinh thần học tập công nghệ từ cơ sở.

Ngoài ra, kế hoạch còn chú trọng đến việc nâng cao năng lực cho các nhóm trọng điểm thông qua các lớp bồi dưỡng, tập huấn nhằm cập nhật kiến thức về chuyển đổi số và kỹ năng số cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và người lao động. Công tác phối hợp liên ngành cũng được đặt lên hàng đầu, huy động sự tham gia đồng bộ của các Sở, ban, ngành, UBND cấp xã cùng các tổ chức chính trị - xã hội, doanh nghiệp và hiệp hội công nghệ thông tin.

Phong trào “Bình dân học vụ số” giai đoạn 2025 - 2026 được kỳ vọng sẽ tạo ra một diện mạo mới cho TP.HCM trong tiến trình chuyển đổi số, không chỉ góp phần nâng cao năng lực số cho toàn dân mà còn thúc đẩy sự phát triển của kinh tế số, xã hội số, từng bước khẳng định vị thế thành phố tiên phong trong xây dựng đô thị thông minh và xã hội số toàn diện.

 Nhật Linh - CESTI

Các doanh nhân trẻ, chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), nhà sáng lập startup đã cùng nhau thảo luận, cập nhật kiến thức và kinh nghiệm về cách biến mô hình đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp thành một hệ vận hành có thể đo lường được.

Đây cũng là điểm nhấn của hội thảo chuyên đề đặc biệt "Đổi mới sáng tạo trong quản trị SME và Startup: Tư duy thiết kế và vận hành doanh nghiệp thực chiến" do Trung tâm Khởi nghiệp Sáng tạo TP.HCM (SIHUB), Làng Kết nối Kinh doanh và Tư vấn Đào tạo thực chiến VABIX phối hợp tổ chức ngày 01/10.

Sự kiện nhằm hưởng ứng Ngày Đổi mới sáng tạo Quốc gia (01/10/2025), thu hút hơn 60 nhà lãnh đạo doanh nghiệp khởi nghiệp (startup), doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) tham gia, cùng truyền tải thông điệp: Đổi mới sáng tạo không chỉ dừng lại ở những tuyên ngôn đẹp, mà phải gắn liền với hành động thực chiến, đi vào từng quy trình, từng cấu phần của doanh nghiệp.

Hội thảo được tổ chức tại SIHUB, nhằm hưởng ứng Ngày Đổi mới sáng tạo Quốc gia (01/10/2025)

Diễn giả chính là ông Nguyễn Chí Thành, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP VABIX, đồng thời là nhà sáng lập Mô hình BizCar. Ông đã mang đến một góc nhìn mới mẻ và toàn diện về đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong bối cảnh các doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực cạnh tranh và biến động thị trường ngày càng cao.

Tại hội thảo, khái niệm đổi mới sáng tạo được "định vị" lại dưới lăng kính quản trị: đó phải là quá trình thực hiện một ý tưởng mới hoặc cải tiến đáng kể về sản phẩm, dịch vụ, quy trình, marketing, hoặc mô hình kinh doanh, nhằm tạo ra giá trị mới cho doanh nghiệp hoặc khách hàng. Nói cách khác, đổi mới sáng tạo phải là quá trình biến ý tưởng mới thành giá trị thực, thay vì chỉ dừng lại ở tuyên ngôn.

Theo mô hình BizCar, một doanh nghiệp có thể được hình dung như một chiếc ô tô với 12 cấu phần liên kết chặt chẽ: động cơ định hướng chiến lược, các bánh xe thị trường, giá trị, nhân lực, tài lực; hộp số và truyền dẫn để quản trị vận hành; thân vỏ là thương hiệu; khung gầm là tổ chức; bánh lái và tài xế là lãnh đạo và điều hành; nhớt xe là văn hóa doanh nghiệp; xăng dầu là nguồn lực lõi; và môi trường đường sá chính là bối cảnh kinh doanh.

Ông Nguyễn Chí Thành (Chủ tịch HĐQT VABIX), diễn giả chính tại hội thảo

Ông Nguyễn Chí Thành nhấn mạnh, khi doanh nghiệp nhìn thấy rõ "chiếc xe" của mình, họ có thể xác định được bộ phận nào đang yếu, đâu là "bánh xe" đang trượt, đâu là cấu phần cần siết chặt. Cách tiếp cận này đặt trọng tâm vào kết quả và đo lường, giúp lãnh đạo doanh nghiệp ra quyết định đúng thứ tự ưu tiên, biết được "bánh" nào cần đổi mới trước trong hệ thống tổng thể của mình. Nếu bức tranh tổng thể của doanh nghiệp chưa rõ ràng, đổi mới dễ rơi vào tình trạng manh mún, chỉ là khẩu hiệu đẹp nhưng khó biến thành kết quả. Tư duy này cũng giúp SME và startup thoát khỏi tình trạng "chữa cháy cục bộ", thay vào đó là một hành trình đổi mới có định hướng, có thứ tự và có thể lặp lại để tạo thành vòng tròn cải tiến liên tục.

Một điểm quan trọng cũng được chia sẻ tại hội thảo là chiến lược đổi mới cần kết hợp cả "từ trên xuống" và "từ dưới lên". Nếu thiếu khung chiến lược lớn từ lãnh đạo, doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng đổi mới manh mún, thiếu gắn kết. Ngược lại, nếu chỉ có chiến lược từ lãnh đạo mà thiếu động lực từ đội ngũ nhân sự, thì những kế hoạch đổi mới cũng khó đi vào vận hành thực tế. Do vậy, cần có sự đồng tiến hoá giữa chiến lược và thực thi để đảm bảo doanh nghiệp vừa có tầm nhìn dài hạn vừa có sức mạnh triển khai từ đội ngũ. Sự kết hợp này để tránh tình trạng phá vỡ lợi thế tổng thể vì các cải tiến cục bộ.

Theo ban tổ chức, hội thảo không chỉ dừng lại ở các khái niệm, mà được thiết kế như một phiên thực hành thực chiến. Các doanh nghiệp tham gia được mời nhận diện "bánh xe ưu tiên" cần đổi mới trong quý tới, phác thảo phiên bản BizCar cho chính mình và cùng thảo luận những chỉ số đo lường hiệu quả.

Các đại biểu tham dự và chụp hình lưu niệm tại hội thảo  

Những ý kiến trao đổi, chia sẻ tại hội thảo cũng cho thấy nhu cầu lớn của SME và startup về một công cụ quản trị thực chiến, vừa khoa học vừa dễ áp dụng. Với đặc thù hạn chế về nguồn lực, SME và startup Việt Nam giống như những chiếc xe nhỏ, cần vừa bền bỉ, linh hoạt, vừa tiết kiệm nhiên liệu. BizCar gợi mở một ngôn ngữ chung để gắn kết chiến lược, thị trường, sản phẩm, con người, tài chính và vận hành. Mỗi cấu phần đều có điểm đo, giúp doanh nghiệp ưu tiên nguồn lực đúng chỗ, giảm rủi ro "đổi mới sai bánh" và rút ngắn khoảng cách từ ý tưởng đến kết quả. Trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số, việc tích hợp công nghệ và dữ liệu được xem là "nhớt" cho cả hệ thống vận hành BizCar. Điều này đảm bảo chiếc xe doanh nghiệp có thể hoạt động một cách bền bỉ, linh hoạt và tiết kiệm nhiên liệu, đây là những tiêu chí sống còn đối với SME và startup.

Lam Vân (CESTI)

Ngày 1/10, tại Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia 2025, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố kết quả Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (Provincial Innovation Index - PII). Đây là năm thứ ba liên tiếp bộ chỉ số này được triển khai và trở thành công cụ phản ánh bức tranh toàn diện về năng lực đổi mới sáng tạo của các tỉnh, thành phố trên cả nước.

PII được Việt Nam triển khai từ năm 2023, dựa trên kinh nghiệm của Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index - GII) nhưng điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn phát triển. Khác với các chỉ số kinh tế thuần túy, PII phản ánh toàn diện năng lực đổi mới sáng tạo của từng địa phương, từ hạ tầng, nhân lực, môi trường kinh doanh đến kết quả đầu ra như sản phẩm, dịch vụ và tác động kinh tế - xã hội. Nhờ vậy, bộ chỉ số trở thành kim chỉ nam giúp các địa phương nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, từ đó đề ra chính sách và giải pháp phát triển phù hợp.

TP.HCM khẳng định vai trò trung tâm đổi mới sáng tạo phía Nam

Theo báo cáo PII 2025, TP.HCM đạt 59,33 điểm và giữ vị trí thứ hai. Thành phố có điểm đầu vào 65,21, phản ánh thế mạnh về hạ tầng, nguồn lực và môi trường hỗ trợ đổi mới sáng tạo, trong khi điểm đầu ra đạt 53,44, cho thấy dư địa để tiếp tục cải thiện khả năng thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

Với dân số khoảng 13,6 triệu người và GRDP năm 2024 đạt 2.715.781,9 tỷ đồng – cao nhất cả nước – TP.HCM không chỉ là trung tâm kinh tế mà còn là động lực thúc đẩy khoa học, công nghệ ở khu vực phía Nam. Việc duy trì vị trí thứ hai giúp tạo thế cân bằng chiến lược với Hà Nội, đồng thời mở rộng sức lan tỏa của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo ra toàn vùng.

Hà Nội giữ vững ngôi đầu ba năm liên tiếp 

Đứng đầu bảng xếp hạng năm nay, Hà Nội đạt 65,68 điểm – mức cao nhất cả nước. Thành phố đạt kết quả nổi bật ở 18/52 chỉ số thành phần, phản ánh sự phát triển cân đối giữa đầu vào (67,01 điểm) và đầu ra (64,34 điểm). Đây là năm thứ ba liên tiếp Hà Nội giữ ngôi đầu, sau các năm 2023 và 2024. 

Với diện tích 3.359,84 km², dân số hơn 8,7 triệu người và GRDP năm 2024 đạt 1.425.521,3 tỷ đồng, Hà Nội đã chứng minh khả năng biến tiềm lực kinh tế thành sản phẩm, dịch vụ và giá trị dựa trên tri thức, công nghệ. Thành quả này không chỉ nhờ đầu tư hạ tầng khoa học - công nghệ mà còn đến từ chính sách khởi nghiệp sáng tạo và hợp tác quốc tế. 

Quảng Ninh, Hải Phòng và Huế bứt phá vào nhóm dẫn đầu

Ngoài hai đô thị đặc biệt, ba địa phương khác góp mặt trong nhóm dẫn đầu là Quảng Ninh, Hải Phòng và Huế.

Quảng Ninh giữ vị trí thứ ba với 58,41 điểm, nhờ sự bứt phá trong phát triển bền vững và ứng dụng công nghệ vào quản trị, du lịch, năng lượng tái tạo. Hải Phòng đứng thứ tư với 58,09 điểm, nổi bật bởi hạ tầng logistics và công nghiệp gắn liền với đổi mới sáng tạo. Huế, với 49,37 điểm, lần đầu tiên góp mặt trong Top 5, khẳng định nỗ lực của một đô thị quy mô nhỏ nhưng giàu tiềm năng, phát huy lợi thế giáo dục, y tế và di sản để thúc đẩy sáng tạo.

Sự hiện diện của ba địa phương này trong nhóm dẫn đầu cho thấy đổi mới sáng tạo không chỉ tập trung ở các đô thị đặc biệt mà đang lan tỏa đến nhiều vùng miền khác của đất nước. 

PII – động lực chiến lược cho phát triển và hội nhập quốc tế

PII không chỉ là thước đo mà còn là công cụ giúp các địa phương nhận diện rõ vị thế và định hình chiến lược phát triển. Các số liệu được tổng hợp từ nguồn chính thống của các bộ, ngành và địa phương, bảo đảm tính minh bạch và độ tin cậy cao. Nhờ đó, PII trở thành cơ sở khoa học để hoạch định chính sách, tập trung nguồn lực vào những lĩnh vực trọng tâm, đồng thời thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh giữa các địa phương.

PII còn tạo dấu ấn trên trường quốc tế. Trong chuyến thăm Việt Nam gần đây, Tổng giám đốc Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) Daren Tang đánh giá cao sáng kiến này, cho rằng PII đã truyền cảm hứng cho nhiều quốc gia khác như Ấn Độ, Cuba, Brazil.

Theo Báo cáo GII 2025, Việt Nam đứng thứ 44/139 nền kinh tế, trong đó ba chỉ số thành phần – nhập khẩu công nghệ cao, xuất khẩu công nghệ cao và xuất khẩu hàng hóa sáng tạo – đều ở nhóm dẫn đầu thế giới. Đây là minh chứng cho sự tiến bộ vượt bậc của Việt Nam trong nỗ lực nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo và hội nhập toàn cầu.

Trong bối cảnh kinh tế số và kinh tế tri thức ngày càng giữ vai trò chủ đạo, PII trở thành công cụ hữu hiệu để đo lường hiệu quả quản trị, năng lực nguồn nhân lực và khả năng tiếp nhận công nghệ. Từ đó, mỗi địa phương có thể xây dựng chiến lược phát triển phù hợp, bứt phá dựa trên tri thức và công nghệ.

Từ một sáng kiến nội địa, PII đã trở thành động lực mới cho sự phát triển bền vững, đồng thời là công cụ chiến lược để Việt Nam khẳng định hình ảnh quốc gia năng động, sáng tạo và có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.

Minh Nhã (CESTI)

Phụ nữ làm khoa học vẫn đang phải vượt qua nhiều rào cản, từ định kiến giới, áp lực gia đình đến thiếu cơ chế hỗ trợ đặc thù... Thế nhưng, những "bông hồng trí tuệ" Việt đang dần khẳng định vị thế với những đóng góp quan trọng và khát vọng bứt phá trong khoa học.

Thông điệp được đưa ra tại hội thảo "Dấu ấn trí tuệ của nhà khoa học nữ Việt Nam và khát vọng bứt phá trong kỷ nguyên mới" do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Đại học Quốc gia TP.HCM và Báo Phụ Nữ TP.HCM phối hợp tổ chức ngày 28/8/2025, trong bối cảnh cả nước đang nỗ lực thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Hội thảo diễn ra tại TP.HCM, quy tụ nhiều nhà khoa học nữ tiêu biểu, lãnh đạo các cơ quan quản lý và chuyên gia, không chỉ là dịp tôn vinh những đóng góp của các nhà khoa học nữ mà còn là diễn đàn để thảo luận về những thách thức và giải pháp tháo gỡ rào cản, đồng thời khẳng định thông điệp mạnh mẽ: hỗ trợ phụ nữ làm khoa học không phải là ưu ái, mà là hành động công bằng để khơi mở tiềm năng của một nửa dân số trong công cuộc kiến tạo tương lai.

Theo bà Lý Việt Trung, Tổng Biên tập Báo Phụ Nữ TP.HCM, khoa học và công nghệ là một trong 8 lĩnh vực của mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới. Hiện nay, Việt Nam có khoảng 46% nhân lực nghiên cứu là nữ - một con số ấn tượng so với mức trung bình toàn cầu, nhưng tỷ lệ phụ nữ ở các vị trí lãnh đạo học thuật và trong các lĩnh vực STEM vẫn còn khiêm tốn.

Những thông tin trao đổi tại hội thảo là những ý kiến tâm huyết, các khuyến nghị chính sách nhằm đóng góp cho việc xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bao trùm và phát triển bền vững, nơi phụ nữ được khích lệ dấn thân, được tạo điều kiện phát triển bình đẳng và được tôn vinh xứng đáng, bà Lý Việt Trung chia sẻ.

GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai (Phó Giám đốc ĐHQG-HCM) trình bày tham luận tại hội thảo

Với tham luận Nữ trí thức - nhân tố kết nối "ba nhà" và kiến tạo đột phá khoa học công nghệ trong kỷ nguyên mới, GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai (Phó Giám đốc ĐHQG-HCM) khẳng định: Những bông hồng trí tuệ của Việt Nam không chỉ làm đẹp cho đời mà còn là những người kiến tạo tri thức, dẫn dắt đổi mới, góp phần thực hiện khát vọng phát triển của dân tộc. Bà nhấn mạnh vai trò của nữ trí thức trong mô hình hợp tác "ba nhà" (nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp), nơi phụ nữ không chỉ là người thực hiện mà còn là chất xúc tác quan trọng, giúp kết nối tri thức với thực tiễn và khơi dậy cảm hứng đổi mới trong cộng đồng.

Tuy nhiên, bà Mai cũng chỉ rõ những thách thức mà phụ nữ làm khoa học đang đối diện như khoảng cách giới ở các vị trí quản lý, thiếu cơ hội tiếp cận các dự án lớn, định kiến vô hình trong lựa chọn lĩnh vực nghiên cứu. Bà ví khát vọng dân tộc như một cỗ đại bàng vươn đôi cánh, thì một trong hai cánh đó không thể thiếu sức mạnh từ những "đôi cánh nhỏ" của hàng triệu người phụ nữ tài năng, nhiệt huyết. Bà Mai cho rằng, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã trao sứ mệnh cho phụ nữ nhiều ngang nam giới là "lời hiệu triệu" để các nhà khoa học nữ dám nghĩ dám làm, dẫn dắt sáng tạo. "Trao cơ hội cho phụ nữ làm khoa học không phải là ưu ái, mà là đầu tư thông minh cho tương lai", bà nhấn mạnh.

Theo PGS.TS Nguyễn Minh Hoà (Chuyên gia Xã hội học và Phát triển đô thị), phụ nữ làm khoa học thường phải chịu "gánh nặng kép" khi vừa phải gánh vác việc nhà, chăm sóc gia đình vừa phải đối mặt với áp lực công việc, đặc biệt trong một lĩnh vực đòi hỏi sự tập trung cao và không ngừng cập nhật tri thức. Ông Hòa khẳng định, nghiên cứu khoa học không phải là một công việc làm thêm, mà phải là một sự nghiệp, một công việc thực sự nghiêm túc, đòi hỏi chấp nhận hy sinh rất nhiều về thời gian và công sức. Do đó, phụ nữ làm khoa học cần phải có lòng đam mê, sự kiên định và cả sự chia sẻ từ phía gia đình.

PGS.TS Bùi Hồng Đăng, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Công thương TP.HCM chia sẻ tại hội thảo

Từ góc độ của một trường đại học, PGS.TS Bùi Hồng Đăng, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Công thương TP.HCM đã chia sẻ những kinh nghiệm, chính sách hỗ trợ toàn diện dành cho nữ giảng viên, nhà khoa học nữ tại trường. Các chính sách này bao gồm tạo môi trường làm việc linh hoạt, thân thiện, với các dịch vụ hỗ trợ như nhà trẻ trong khuôn viên trường, tư vấn tâm lý, các chương trình vinh danh, truyền thông để tôn vinh đóng góp của phụ nữ trong nghiên cứu khoa học.

Ở góc nhìn doanh nghiệp, bà Nguyễn Ngọc Tuyết Trinh (Phó Tổng Giám đốc L’Oréal Việt Nam) chỉ ra 6 thách thức lớn mà phụ nữ làm khoa học thường gặp: định kiến văn hóa khiến phụ nữ ít hiện diện trong các ngành kỹ thuật, công nghệ; gánh nặng gia đình, dẫn đến gián đoạn sự nghiệp; thiếu cơ chế linh hoạt để hỗ trợ phụ nữ cân bằng công việc - cuộc sống; rào cản tiếp cận vị trí lãnh đạo học thuật; cơ hội công bố quốc tế và tham gia dự án lớn hạn chế; thiếu kết nối cộng đồng hỗ trợ nữ trí thức trẻ. Bà đề xuất một "lộ trình chiến lược" trao quyền cho phụ nữ, bao gồm: cải cách chính sách, kết nối hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện và tôn vinh các nhà khoa học nữ để tạo ra một cộng đồng khoa học nữ mạnh mẽ, đa dạng và năng động. Chương trình "L’Oreal – UNESCO For Women in Science" là sáng kiến toàn cầu của L’Oréal và UNESCO đã được triển khai tại Việt Nam. Chương trình được ví như "giải Nobel dành cho phụ nữ", đã trao tặng nhiều suất học bổng, vinh danh các nhà khoa học nữ tài năng, đồng thời tổ chức các chương trình truyền cảm hứng STEM cho nữ sinh. Đây là những bước đi cụ thể nhằm tạo động lực, trao quyền và thúc đẩy sự hiện diện của phụ nữ trong khoa học.

TS.BS Trịnh Hoàng Kim Tú (Trung tâm Y Sinh học phân tử - Đại học Y Dược TP.HCM) trình bày tham luận tại hội thảo

Tại hội thảo, TS.BS Trịnh Hoàng Kim Tú (Trung tâm Y Sinh học phân tử - Đại học Y Dược TP.HCM) cũng chia sẻ câu chuyện truyền cảm hứng về hành trình nghiên cứu và kết nối khoa học quốc tế. Nhóm nghiên cứu của bà đã hợp tác với các nhà khoa học tại Hồng Kông - Hàn Quốc để tự tách dị nguyên từ hải sản Việt Nam, giúp giảm chi phí và tự chủ công nghệ, không phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu… Bà Kim Tú cho rằng, rào cản pháp lý và thiếu chính sách thương mại hóa kết quả nghiên cứu khiến nhiều công trình khoa học khó đi vào thực tiễn. Bà kiến nghị hoàn thiện hành lang pháp lý, chính sách ưu đãi thuế và cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng khoa học công nghệ, song song với việc tăng cường hợp tác quốc tế để tiếp cận công nghệ lõi.

Hội thảo quy tụ nhiều nhà khoa học nữ tiêu biểu, lãnh đạo các cơ quan quản lý và chuyên gia tham dự 

Ông Phạm Huỳnh Quang Hiếu, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM, cho biết: Thành phố tự hào có đội ngũ trí thức đông đảo, trong đó phụ nữ chiếm gần 49,9% tổng số nhân lực nghiên cứu - phát triển. Nhiều công trình nghiên cứu, sáng kiến của nữ trí thức TP.HCM đã có đóng góp quan trọng trong các lĩnh vực ưu tiên như y sinh học, công nghệ cao, chuyển đổi số, nông nghiệp đô thị và công nghệ môi trường. Song, cũng cần nhìn nhận thẳng thắn rằng: tỷ lệ nữ chủ trì nhiệm vụ KH&CN hay tham gia hội đồng tư vấn, tuyển chọn, nghiệm thu còn hạn chế (chỉ khoảng 25-32%). Điều này đòi hỏi những cơ chế hỗ trợ đặc thù để tạo môi trường công bằng, khuyến khích phụ nữ vươn lên khẳng định vai trò lãnh đạo học thuật.

Ông Phạm Huỳnh Quang Hiếu, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM phát biểu tại hội thảo

Ông Hiếu nhấn mạnh: Hỗ trợ phụ nữ làm khoa học không phải là sự "ưu ái", mà là hành động công bằng, là một chiến lược đầu tư thông minh để gia tăng sự đa dạng, sáng tạo và tính bền vững của hệ sinh thái khoa học - công nghệ Thành phố. Ông cho biết, TP.HCM đang triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp về cơ chế chính sách bình đẳng trong nghiên cứu khoa học; xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở, không rào cản; hình thành các mô hình hỗ trợ chuyên biệt, đầu tư cho nhân lực nữ trong lĩnh vực mũi nhọn. Cụ thể, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM đã và đang tham mưu triển khai cơ chế cộng điểm ưu tiên cho nhà khoa học nữ có thời gian gián đoạn hợp lý, cho phép linh hoạt tiến độ nghiên cứu và lồng ghép yếu tố giới vào đánh giá hiệu quả các chương trình khoa học trọng điểm. Đồng thời, đẩy nhanh việc xây dựng nền tảng dữ liệu dùng chung, kết nối nguồn tài trợ và cơ sở dữ liệu chuyên gia để hỗ trợ nữ trí thức tham gia mạnh mẽ vào hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Sở cũng đang nghiên cứu thí điểm Quỹ hỗ trợ nhà khoa học nữ trẻ, xây dựng các "vườn ươm tài năng nữ" theo mô hình 3 trong 1 (cung cấp tài chính ban đầu, kết nối cố vấn, đào tạo kỹ năng mềm) và phối hợp với Hội Nữ trí thức để vận hành Mạng lưới Nữ khoa học - công nghệ TP.HCM.

PGS.TS Huỳnh Thành Đạt (Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương) tin tưởng rằng: với sự đồng bộ từ chính sách vĩ mô, sự đổi mới trong giáo dục, đào tạo cùng những hành động cụ thể, quyết liệt, sẽ ngày càng có nhiều nhà khoa học nữ Việt Nam hiện diện trên các diễn đàn khoa học trong và ngoài nước, khẳng định vị thế của những "bông hồng trí tuệ Việt"… Ông đề nghị cụ thể hóa bình đẳng giới trong luật về khoa học - công nghệ, đồng thời tạo môi trường đổi mới sáng tạo để phụ nữ dám nghĩ, dám làm, dám bứt phá, góp phần đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045.

PGS.TS Huỳnh Thành Đạt (Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương) phát biểu tại hội thảo

Ông cũng nêu 5 nhóm giải pháp chính để cụ thể hóa mục tiêu của Nghị quyết số 57-NQ/TW: xây dựng môi trường làm việc thân thiện, bình đẳng, nâng cao nhận thức xã hội, giải quyết vấn đề "gánh nặng kép"; cải thiện chính sách, đảm bảo phụ nữ có cơ hội tiếp cận các nguồn lực và vị trí lãnh đạo một cách công bằng; hỗ trợ tài chính và phát triển chuyên môn (các quỹ, chương trình hỗ trợ riêng cho nữ giới làm khoa học); tăng cường đào tạo kỹ năng lãnh đạo, giúp nữ trí thức có thêm cơ hội tham gia vào các vị trí lãnh đạo, hoạch định chính sách; đẩy mạnh truyền thông, tôn vinh, lan tỏa những câu chuyện thành công, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.

Lam Vân (CESTI)

Việc đo lường chính xác TFP là vô cùng quan trọng để đánh giá cả hiệu quả kinh tế cũng như tiến trình phát triển tổng thể, từ đó định hướng các chính sách phát triển kinh tế - xã hội và khoa học công nghệ của Thành phố tập trung vào nâng cao năng suất và hiệu quả.

Tầm quan trọng của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP)

Sự tăng trưởng của một quốc gia là một chỉ tiêu đánh giá sự ổn định và phát triển của quốc gia đó. Sự tăng trưởng này thường được đánh giá thông qua sự tăng lên trong khối lượng của cải tiêu dùng của quốc gia, được thể hiện bằng cách sử dụng tốt hơn các yếu tố sản xuất (đầu vào) với mức hao phí ngày càng ít hơn nhằm mục đích thu được nhiều hơn và có chất lượng hơn các sản phẩm (đầu ra). Quan hệ tỷ lệ giữa “kết quả đầu ra” với “yếu tố đầu vào” được xác định thông qua chỉ tiêu “năng suất”. Năng suất có thể được đo lường, đánh giá cho từng nhân tố, nhóm hay toàn bộ các nhân tố tham gia vào quá trình sản xuất. Việc đo lường năng suất cho từng nhân tố thì dễ thực hiện hơn nhưng các phân tích tính toán thì không dễ dàng.

Các nhà phân tích kinh tế đã phát hiện ra rằng, ở các quốc gia có trình độ phát triển cao, trong tốc độ tăng lên của kết quả sản xuất, bên cạnh đóng góp do các yếu tố tăng thêm từ lao động và vốn thì vẫn còn lại một lượng đáng kể tác động đến kết quả sản xuất. Tác động này tùy thuộc vào quá trình áp dụng ngày càng nhiều hơn các tiến bộ khoa học - công nghệ, tri thức quản lý hiện đại.

Một cách tổng quát, phần tác động này gọi là năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP - Total Factor Productivity). TFP là sự phản ánh đóng góp của các yếu tố vô hình như kiến thức - kinh nghiệm - kỹ năng lao động, cơ cấu lại nền kinh tế hay hàng hoá - dịch vụ, chất lượng vốn đầu tư (chủ yếu là chất lượng thiết bị công nghệ, kỹ năng quản lý),... Tác động của TFP không trực tiếp như năng suất bộ phận mà phải thông qua sự biến đổi của các yếu tố hữu hình, đặc biệt là lao động và vốn.

Như vậy, TFP không chỉ là một chỉ tiêu kinh tế đơn thuần, mà là chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất mang lại do nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và lao động (các nhân tố hữu hình), căn cứ vào tác động của các nhân tố đổi mới công nghệ, hợp lý hóa sản xuất, cải tiến quản lý, nâng cao trình độ lao động của công nhân.

Từ đó, có thể thấy rằng kết quả sản xuất sẽ đến từ 3 thành phần: (1) phần do vốn tạo ra, (2) phần do lao động tạo ra; (3) phần do nhân tố tổng hợp tạo ra. Do đó, không nhất thiết lúc nào cũng phải tăng lao động hoặc vốn để tăng đầu ra.

Việc gia tăng kết quả đầu ra có thể bằng cách sử dụng tối ưu nguồn lao động và vốn, cải tiến quá trình công nghệ, trình độ quản lý, trong đó các nhân tố đầu vào được phối hợp sử dụng tốt nhất. Vì vậy, TFP sẽ phản ánh chính xác hiệu quả sử dụng của vốn và lao động, là chỉ tiêu quan trọng để đánh giá chất lượng tăng trưởng cũng như sự phát triển bền vững của nền kinh tế, là căn cứ để phân tích hiệu quả kinh tế vĩ mô và đánh giá sự tiến bộ khoa học - công nghệ của mỗi ngành, mỗi địa phương và mỗi quốc gia.

(Ảnh minh họa)

Tính toán TFP ở cấp độ địa phương, đặc biệt là cho TP.HCM, đòi hỏi một cách tiếp cận riêng biệt, kết hợp giữa việc áp dụng nguyên tắc tính toán quốc tế và điều chỉnh phù hợp với đặc điểm kinh tế địa phương. Việc chuyển đổi từ sử dụng vốn tích lũy sang vốn dịch vụ là một bước tiến quan trọng, nhưng cũng đặt ra thách thức lớn về dữ liệu và phương pháp ước lượng. So sánh với cấp quốc gia, tính toán TFP ở cấp địa phương có thể cung cấp cái nhìn chi tiết và sâu sắc hơn về động lực tăng trưởng của một đô thị lớn như TP.HCM, nhưng kết quả cần được diễn giải cẩn thận, có tính đến các đặc thù và hạn chế của dữ liệu địa phương. Vì thế, việc tính toán TFP cho TP.HCM không chỉ là bài toán kỹ thuật mà còn là cơ hội để hiểu rõ hơn về động lực tăng trưởng của đô thị này, từ đó đưa ra các chính sách phát triển kinh tế hiệu quả và bền vững, nâng cao chất lượng quản lý và phát triển kinh tế địa phương trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh toàn cầu ngày càng gia tăng.

TFP phản ánh chính xác hiệu quả sử dụng của vốn và lao động.

Tuy nhiên đến nay, một trong những rào cản cơ bản là chỉ tiêu tính toán đóng góp của TFP vào tăng trưởng kinh tế "chưa nằm trong Hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp tỉnh/thành phố". Sự thiếu vắng này trong hệ thống thống kê chính thức dẫn đến việc các số liệu TFP thường mang tính chất nghiên cứu riêng lẻ, thiếu sự công nhận chính thức, không được theo dõi một cách hệ thống và liên tục. Điều này gây khó khăn cho việc so sánh, đối chiếu qua các thời kỳ hoặc giữa các địa phương, làm giảm tính hữu dụng của TFP trong công tác quản lý và điều hành kinh tế. Việc TFP chưa được đưa vào hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp tỉnh/thành phố không chỉ là một thiếu sót về mặt kỹ thuật mà còn cản trở khả năng phân tích so sánh và học hỏi chính sách giữa các địa phương.

Đại diện nhóm thực hiện báo cáo kết quả nhiệm vụ.

Được sự hỗ trợ của Sở KH&CN TP.HCM, PGS.TS. Nguyễn Ngọc Vinh và nhóm cộng sự công tác tại Viện Nghiên cứu và Tư vấn phát triển vùng (đơn vị trực thuộc Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh - UEH) đã triển khai thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ “Tỷ trọng đóng góp năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng của Thành phố Hồ Chí Minh”. Đây là nội dung quan trọng, là cơ sở để tham mưu cho Thành phố đưa ra các chính sách trong việc nâng cao đóng góp của TFP vào tăng trưởng kinh tế.

TFP làm rõ các thành phần trong tăng trưởng kinh tế ở TP.HCM

PGS.TS. Nguyễn Ngọc Vinh - chủ nhiệm triển khai nhiệm vụ cho biết, kết quả phân tích cho thấy TFP của TP.HCM chịu ảnh hưởng đồng thời từ nhiều nhóm yếu tố cấu thành, trong đó nổi bật là thể chế, cơ sở hạ tầng, năng lực cạnh tranh, toàn cầu hóa, nguồn vốn, chất lượng nhân lực và các yếu tố về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

TFP của TP.HCM chịu ảnh hưởng đồng thời từ nhiều nhóm yếu tố.

Trước hết, thể chế và chính sách giữ vai trò trung tâm trong việc định hình môi trường cho TFP phát triển. TP.HCM đã có những bước tiến nhất định trong cải cách hành chính, thúc đẩy cơ chế tự chủ, cũng như tạo điều kiện thuận lợi hơn cho đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, độ trễ thể chế, sự thiếu đồng bộ giữa các chính sách ngành, và năng lực thực thi chưa đều vẫn là rào cản lớn đối với việc phát huy hiệu quả năng suất nội sinh của nền kinh tế. Trong khi đó, cơ sở hạ tầng, cả vật chất và số hóa, đã được đầu tư tương đối mạnh trong những năm gần đây, đặc biệt là trong lĩnh vực giao thông đô thị, ICT. Tuy nhiên, khoảng cách giữa mức đầu tư và mức độ đồng bộ, hiện đại hóa vẫn hiện hữu. Điều này làm hạn chế khả năng kết nối, lan tỏa tri thức và giảm hiệu suất sản xuất của doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng đến TFP một cách gián tiếp nhưng rõ rệt.

Tính cạnh tranh và mức độ mở cửa của nền kinh tế Thành phố được đánh giá là cao so với mặt bằng quốc gia, giúp thúc đẩy đổi mới sáng tạo và thu hút đầu tư. Tuy nhiên, thị trường lao động và thị trường công nghệ vẫn còn những điểm nghẽn như thiếu minh bạch, chi phí tuân thủ cao và khoảng cách giữa các nhóm doanh nghiệp, khiến cho hiệu quả lan tỏa năng suất từ doanh nghiệp FDI đến doanh nghiệp trong nước chưa đạt như kỳ vọng. Tác động của toàn cầu hóa thể hiện rõ qua sự tham gia ngày càng sâu của TP.HCM vào chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này tạo cơ hội tiếp nhận công nghệ, nâng cao tiêu chuẩn sản xuất và cải thiện kỹ năng lao động. Tuy nhiên, năng lực hấp thụ công nghệ còn yếu và thiếu cơ chế gắn kết hiệu quả giữa khu vực FDI và khu vực tư nhân trong nước đã làm giảm giá trị gia tăng thực sự từ hội nhập.

Nguồn vốn đầu tư cho công nghệ trên địa bàn Thành phố tương đối dồi dào, nhưng việc phân bổ chưa thực sự hướng vào các lĩnh vực có tiềm năng nâng cao năng suất dài hạn như R&D, hạ tầng số, công nghệ cao và phát triển công nghệ lõi. Khả năng tiếp cận tài chính của khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn hạn chế, do thiếu các công cụ tài chính phù hợp và chưa có hệ sinh thái hỗ trợ đủ mạnh. Bên cạnh đó, đầu tư mạo hiểm cho các hoạt động đổi mới sáng tạo và công nghệ vẫn ở quy mô nhỏ, manh mún, thiếu cơ chế phối hợp công – tư hiệu quả, dẫn đến việc hình thành và phát triển các chuỗi đổi mới có giá trị gia tăng cao còn chậm so với tiềm năng.

Nguồn nhân lực là yếu tố quyết định TFP trong trung và dài hạn, tuy nhiên Thành phố đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động có kỹ năng số và kỹ năng mềm, cũng như hiện tượng chảy máu chất xám ngày càng rõ rệt. Xu hướng các gia đình khá giả đưa con ra nước ngoài học tập và định cư dài hạn đã khiến nguồn cung nhân lực chất lượng cao suy giảm cả về số lượng và chiều sâu.

Cuối cùng, các yếu tố thuộc hệ sinh thái khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số có vai trò đặc biệt trong việc nâng cao TFP theo chiều sâu. Mặc dù TP.HCM đã đạt được những bước tiến trong phát triển công nghệ thông tin và truyền thông, kinh tế số và các trung tâm đổi mới sáng tạo, song đầu tư cho R&D vẫn còn thấp so với các thành phố dẫn đầu trong khu vực. Bên cạnh đó, mối liên kết giữa viện – trường – doanh nghiệp còn lỏng lẻo, dẫn đến hiệu quả chuyển giao công nghệ và thương mại hóa kết quả nghiên cứu chưa cao. Tài sản vô hình, dù có tiềm năng thúc đẩy năng suất vượt trội, vẫn chưa được đánh giá và khai thác đúng mức.

Tại buổi báo cáo nghiệm thu nhiệm vụ, PGS.TS. Nguyễn Ngọc Vinh cũng chia sẻ thêm rằng: “TP.HCM đã đạt được những kết quả tích cực trong tiến trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng, với TFP dần khẳng định vai trò là động lực trung tâm, phù hợp với định hướng chiến lược tại Nghị quyết số 24-NQ/TW - đặt mục tiêu TFP đóng góp tối thiểu 56% vào tăng trưởng GRDP đến năm 2030. Việc xác định TFP là động lực tăng trưởng chính cho thấy Thành phố không chỉ đi đúng hướng, mà còn đang từng bước chuyển dịch từ mô hình tăng trưởng dựa vào vốn và lao động sang mô hình dựa trên chất lượng, hiệu quả và đổi mới sáng tạo. Mặc dù vậy, mức độ chênh lệch đáng kể về TFP giữa các khu vực kinh tế – đặc biệt là khu vực hành chính sự nghiệp và hộ kinh doanh cá thể – cho thấy tiềm năng nâng cao năng suất trong toàn hệ thống kinh tế đô thị vẫn còn rất lớn.”.

Việc tiếp tục hoàn thiện các nghiên cứu theo các hướng này sẽ đóng góp quan trọng vào việc hoạch định chính sách nâng cao TFP một cách bền vững, phù hợp với đặc thù kinh tế đô thị và mục tiêu tăng trưởng dựa trên đổi mới sáng tạo của TP.HCM trong dài hạn. Toàn bộ kiến nghị hướng đến mục tiêu đưa Thành phố trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, có năng suất cao và năng lực cạnh tranh khu vực, phù hợp với định hướng Nghị quyết 57, 59 và 68 của Bộ Chính trị.

Có thể khẳng định rằng, trong giai đoạn hiện nay, xác lập TFP là trụ cột tăng trưởng không chỉ là yêu cầu thực tiễn mà còn là điều kiện tiên quyết để TP.HCM hiện thực hóa tầm nhìn trở thành trung tâm kinh tế – tài chính – đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực Đông Nam Á đến năm 2045. Việc đo lường chính xác TFP là vô cùng quan trọng để đánh giá cả hiệu quả kinh tế cũng như tiến trình phát triển tổng thể, từ đó định hướng các chính sách phát triển kinh tế - xã hội và khoa học công nghệ của Thành phố tập trung vào nâng cao năng suất và hiệu quả. Điều này sẽ hướng đến việc xây dựng một hệ thống theo dõi TFP bền vững cho TP.HCM, vừa đảm bảo phù hợp với đặc thù kinh tế đô thị và mục tiêu tăng trưởng dựa trên đổi mới sáng tạo của Thành phố, vừa đảm bảo tính so sánh với cả nước và quốc tế, hướng đến mục tiêu đưa TP.HCM trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, có năng suất cao và năng lực cạnh tranh khu vực, phù hợp với định hướng Nghị quyết 57, 59 và 68 của Bộ Chính trị.

Bệnh viện Bình Dân vừa hoàn thiện quy trình phẫu thuật tạo hình mô trĩ bằng laser, qua đó giúp bệnh nhân giảm thiểu chi phí điều trị, đồng thời tăng thời gian hồi phục sau điều trị.

Thực tế cho thấy, bệnh trĩ là một chứng bệnh thường gặp của vùng hậu môn trực tràng, ảnh hưởng nhiều triệu người trên khắp thế giới, là vấn đề lớn về y tế và kinh tế - xã hội. Các triệu chứng thường gặp nhất bao gồm chảy máu, đau, kích thích hậu môn, khối sa hậu môn, phá vỡ chất lượng sống.

Theo một thống kê gần đây, tỷ lệ mắc bệnh này ước tính dao động từ 3% - gần 30% dân số, trong đó khoảng 5% người bị bệnh có triệu chứng cần điều trị.

(Ảnh minh họa)

Các phương pháp điều trị bệnh trĩ được phát triển dựa trên các thuyết bệnh học và việc chọn lựa phương pháp điều trị tùy thuộc phân độ bệnh, bao gồm điều trị bảo tồn, thủ thuật, hay phẫu thuật.

Đối với bệnh trĩ, laser được sử dụng trong các phương pháp điều trị khác nhau, như là cắt trĩ thường, triệt mạch búi trĩ và phương pháp tạo hình mô trĩ bằng laser (Laser Hemorrhoidoplasty - LHP).

Trong đó, phương pháp LHP được phát triển từ năm 2008 bởi Plapler với mô hình thực nghiệm trên khỉ. Phương pháp LHP sử dụng năng lượng laser làm teo búi trĩ từ lớp dưới niêm, không gây ảnh hưởng đến niêm mạc ống hậu môn và phần mô lành xung quanh giúp giảm tối đa sự tạo xơ sẹo hẹp ở vùng phẫu thuật, đúng với tiêu chí xâm lấn tối thiểu mà các phẫu thuật hiện nay đang hướng tới. Các nghiên cứu về phương pháp LHP có hoặc không có so sánh với phương pháp khác như phẫu thuật  Milligan - Morgan đều ghi nhận các kết quả khả quan như thời gian phẫu thuật ngắn, thời gian hồi phục ngắn, tỷ lệ biến chứng thấp, ít đau.

Được biết, nguyên lý của phẫu thuật theo phương pháp LHP dựa trên sự giảm lượng máu động mạch đến các nhánh thẳng thể hang, làm giảm dần lượng máu đến đám rối mạch máu trĩ, giúp cải thiện dần các triệu chứng liên quan đến trĩ.

Đề tài xuất phát từ thực tế

Từ năm 2016, Bệnh viện Bình Dân bắt đầu triển khai thực hiện kỹ thuật tạo hình mô trĩ bằng laser (LHP) để điều trị bệnh trĩ.

Tuy nhiên, hướng đến mục tiêu tổng quát là tạo ra một cơ sở dữ liệu khoa học tin cậy giúp ngành y tế TP.HCM nói riêng và cả nước nói chung có cái nhìn toàn diện hơn khi so sánh chất lượng điều trị bệnh nhân mắc trĩ bằng phương pháp phẫu thuật Longo và phẫu thuật laser, đội ngũ y bác sỹ tại Bệnh viện Bình Dân đã chủ động đề xuất triển khai nhiệm vụ khoa học - công nghệ "So sánh kết quả điều trị sớm và trung hạn của phương pháp tạo hình mô trĩ bằng laser và phẫu thuật Longo".

PGS.TS Dương Văn Hải - chủ nhiệm triển khai nhiệm vụ cho biết, nhóm nghiên cứu quyết định chọn phẫu thuật Longo làm phương pháp để so sánh bởi vì phẫu thuật Longo là phương pháp điều trị bệnh trĩ có nhiều ưu điểm như thời gian hậu phẫu ngắn, mức độ đau hậu phẫu thấp và thời gian hồi phục ngắn.

(Ảnh minh họa)

Báo cáo trước hội đồng tư vấn nghiệm thu nhiệm vụ vừa được Sở KH&CN TP.HCM tổ chức, PGS.TS Dương Văn Hải cho biết, các mục tiêu của nhiệm vụ là: (1) so sánh kết quả lâm sàng, mức độ đau hậu phẫu và tỷ lệ biến chứng giữa hai phương pháp phẫu thuật; (2) so sánh thời gian phẫu thuật, thời gian nằm viện giữa hai phương pháp phẫu thuật; (3) khảo sát mức độ hài lòng của bệnh nhân về phương pháp phẫu thuật và tỷ lệ tái phát trong thời gian 12 tháng sau phẫu thuật.

PGS.TS Dương Văn Hải thông tin thêm, nhóm nghiên cứu đã thu thập được số lượng mẫu thỏa mãn tiêu chí chọn mẫu là hai nhóm bệnh nhân: nhóm LHP (198 trường hợp) và nhóm Longo (216 trường hợp).

Kết quả cho thấy, đối với mục tiêu (1), hai phương pháp phẫu thuật đều đem lại hiệu quả điều trị và mức độ cải thiện triệu chứng là tương đương nhau. Điểm đau trung bình giữa hai phương pháp phẫu thuật có sự khác biệt ở hậu phẫu ngày 1 với phẫu thuật Longo ít đau hơn có ý nghĩa thống kê, còn ở những ngày hậu phẫu sau đó ở ngày 7 và 14 thì không có sự khác biệt về điểm đau.

Tuy nhiên nếu sử dụng phương pháp so sánh điểm xu hướng thì điểm đau giữa hai nhóm không có sự khác biệt trong các ngày hậu phẫu. Sự khác biệt tỷ lệ biến chứng chung của nhóm Longo cao hơn nhóm LHP, có ý nghĩa thống kê.

Quang cảnh buổi báo cáo nghiệm thu

Kết quả đối với mục tiêu (2), thời gian phẫu thuật trung bình ở nhóm LHP ngắn hơn ở nhóm phẫu thuật Longo. Tuy nhiên khoản chênh lệch thời gian phẫu thuật trung bình giữa hai nhóm không lớn. Thời gian nằm viện có sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê giữa hai nhóm. Nhìn chung thời gian nằm viện ở cả hai nhóm ngắn, từ 1 đến 2 ngày.

Kết quả mục tiêu (3) cho thấy, tỷ lệ tái phát sau thời gian theo dõi 12 tháng ở nhóm Longo cao hơn nhóm LHP, có ý nghĩa thống kê (7 trường hợp tái phát ở nhóm Longo và nhóm LHP không ghi nhận tái phát). Tuy nhiên sau khi sử dụng phương pháp so sánh điểm xu hướng thì tỷ lệ này không có sự khác biệt giữa hai nhóm. Mức độ hài lòng của bệnh nhân về hai phương pháp phẫu thuật không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. Mức độ hài lòng của bệnh nhân ở cả hai phương pháp pháp phẫu thuật cao.

Nhìn chung, nhóm các nhà khoa học tại Bệnh viện Bình Dân đã rút ra kết luận rằng, kết quả điều trị bệnh trĩ bằng phương pháp LHP tương đương với phẫu thuật Longo. Từ kết quả này, PGS.TS. Dương Văn Hải và cộng sự cũng đã đề xuất thực hiện LHP như là phương pháp điều trị bổ sung cho những phương pháp điều trị bệnh trĩ hiện có tại Việt Nam.

Đồng thời, nhiệm vụ đã hoàn thiện quy trình phẫu thuật mới tạo hình mô trĩ bằng laser, có thể đưa vào thực hiện rộng rãi, góp phần tạo niềm tin cho người bệnh khi áp dụng được kỹ thuật chuyên sâu tiến bộ tiệm cận với trình độ của các nước có nền y khoa hiện đại.

(Ảnh minh họa)

Nhận định về hiệu quả khoa học - công nghệ của nhiệm vụ, PGS.TS Dương Văn Hải cho rằng, tạo hình mô trĩ bằng laser hay LHP (Laser Hemorrhoidoplasty) là phương pháp đã được ứng dụng ở nhiều nước trên thế giới và trong khu vực, trên tinh thần đó các thành viên nhóm nghiên cứu đã được đào tạo bài bản về bệnh lý và điều trị bệnh trĩ nói chung, cũng như về phương pháp LHP nói riêng, kỹ thuật được thực hiện đúng khuyến cáo về quy trình, có ứng dụng linh động bước sóng và khoảng thời gian phát xung laser, được điều chỉnh dựa trên thực tế đáp ứng điều trị cũng như tham khảo các nghiên cứu trên thế giới.

"Quy trình kỹ thuật mới được điều chỉnh góp phần bổ sung thêm một phương pháp điều trị cho bệnh lý trĩ hiện nay ở Việt Nam", PGS.TS Dương Văn Hải thông tin thêm.

Tựu trung, về hiệu quả kinh tế - xã hội, có thể khẳng định rằng, hiệu quả bước đầu từ kết quả của nhiệm vụ mà Bệnh viện Bình Dân hoàn thiện đã tạo niềm tin cho người bệnh khi bệnh viện áp dụng được kỹ thuật chuyên sâu tiến bộ tiệm cận với trình độ của các nước có nền y khoa hiện đại.

Chiều 15/8, trong khuôn khổ Mega US Expo 2025, chương trình gọi vốn khởi nghiệp Venture Star 2025 chính thức diễn ra, quy tụ 16 startup tiêu biểu của Việt Nam và Hàn Quốc. Sự kiện không chỉ là điểm hẹn giới thiệu công nghệ, sản phẩm, mô hình kinh doanh, mà còn là cầu nối thúc đẩy hợp tác chiến lược giữa hai quốc gia, mở ra cánh cửa cho các doanh nghiệp vươn ra thị trường toàn cầu.

Mega US Expo 2025 diễn ra từ ngày 14 đến 16/8 với hơn 200 gian hàng, trưng bày 1.550 sản phẩm chất lượng hàng đầu từ Hàn Quốc. Sự kiện có sự tham gia của các doanh nghiệp Việt Nam, trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, viện nghiên cứu và trường đại học. Trong bức tranh toàn cảnh ấy, Venture Star 2025 trở thành điểm nhấn, nơi những ý tưởng sáng tạo được thử thách và kết nối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Đại diện phía Hàn Quốc phát biểu khai mạc chương trình gọi vốn khởi nghiệp Venture Star 2025. 

Phần thi thuyết trình ngày 15/8 đã thể hiện rõ sự chín muồi trong tư duy khởi nghiệp của 16 đội thi, mỗi đội có 3 phút giới thiệu sản phẩm, 5 phút trình bày và 5 phút trả lời phản biện. Chính sự chuẩn bị kỹ lưỡng cùng các giải pháp mang tính ứng dụng cao cho thấy khả năng thương mại hóa thực tế của các dự án.

Danh sách startup tham gia đã thể hiện rõ sự đa dạng và tinh thần đổi mới mạnh mẽ. Các dự án trải rộng từ công nghệ trí tuệ nhân tạo (iGOT AI – Việt Nam, PinoWell – Hàn Quốc), robot LovinBot AI (Việt Nam), công nghệ y tế hiện đại của MEDIVANCE (Hàn Quốc), ứng dụng chăm sóc sức khỏe Health Care Center App (Việt Nam) cho đến giải pháp năng lượng sạch của SunLeaf Innovations (Việt Nam).

Phần thuyết trình của các startup.

Song hành cùng cuộc thi, chương trình còn tạo không gian giao lưu, bình chọn trực tiếp bằng QR code, trao giấy chứng nhận cho các dự án, cũng như tổ chức lễ ký kết biên bản ghi nhớ giữa startup và các đối tác chiến lược. Những hoạt động này giúp mở rộng mạng lưới kết nối, đồng thời đặt nền móng cho hợp tác lâu dài.

Lễ ký kết biên bản ghi nhớ giữa các đối tác tiềm năng.

Phát biểu tại sự kiện, đại diện Hàn Quốc khẳng định Venture Star 2025 là bệ phóng để doanh nghiệp hai nước giới thiệu sản phẩm, tìm kiếm đối tác và xây dựng hệ sinh thái kinh doanh chung. Trong tương lai, chương trình sẽ tiếp tục mở rộng quy mô và lĩnh vực, đồng hành cùng các startup để thúc đẩy tăng trưởng bền vững.

Điểm độc đáo của Venture Star 2025 nằm ở sự kết nối với Univ Star 2025 – Cuộc thi Ý tưởng Khởi nghiệp Sinh viên diễn ra song song trong cùng khuôn khổ sự kiện. Univ Star năm nay thu hút 750 sinh viên đến từ 37 trường đại học tại TP.HCM và 12 trường Hàn Quốc. Sự kết hợp giữa Univ Star (ươm tạo ý tưởng, thử nghiệm mô hình) và Venture Star (gọi vốn, thương mại hóa) hình thành một chuỗi giá trị khởi nghiệp khép kín, mang lại hàng trăm cơ hội kết nối từ giai đoạn khởi phát đến triển khai thực tế.

Theo nhận định từ phía Hàn Quốc, Venture Star 2025 không chỉ tạo cơ hội gọi vốn, mà còn mở đường cho các hợp tác dài hạn như liên doanh sản xuất, chuyển giao công nghệ, mở rộng thị trường. Sự kiện đồng thời góp phần củng cố quan hệ đối tác chiến lược Việt – Hàn, hướng tới mục tiêu kim ngạch thương mại song phương đạt 150 tỷ USD vào năm 2030.

Đại diện các startup, nhà đầu tư, quỹ đầu tư và Ban tổ chức Venture Star chụp ảnh lưu niệm.

Với tầm nhìn dài hạn, TP.HCM đang khẳng định vị thế là trung tâm đổi mới sáng tạo không chỉ trong nước, mà còn là điểm đến lý tưởng cho hợp tác quốc tế trong lĩnh vực khởi nghiệp công nghệ. Venture Star 2025 vì thế không chỉ là sân chơi cho startup Việt – Hàn, mà còn là minh chứng rõ nét cho chiến lược đưa đổi mới sáng tạo trở thành động lực cốt lõi của phát triển kinh tế, góp phần nâng cao vị thế TP.HCM trên bản đồ khởi nghiệp toàn cầu.

Minh Nhã (CESTI)

Hợp tác quốc tế trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Ngày 14/8/2025, sự kiện “Ngày hội Xúc tiến Giao thương - Cánh cửa Kết nối Thị trường Hàn – Việt 2025” (MEGA US EXPO 2025) chính thức diễn ra tại Trung tâm hội nghị White Palace (TP.HCM). Sự kiện do Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM và Bộ Doanh nghiệp vừa và nhỏ và Khởi nghiệp Hàn Quốc phối hợp tổ chức, kéo dài trong 3 ngày từ 14-16/8/2025.

MEGA US EXPO 2025 quy tụ hơn 200 gian hàng đến từ các thành phố công nghiệp lớn của Hàn Quốc cùng sự tham gia của các công ty khởi nghiệp của Việt Nam, giới thiệu 1.550 sản phẩm chất lượng hàng đầu. Sự kiện cũng mang đến góc nhìn toàn cảnh về các xu hướng thị trường mới nhất, đồng thời mở ra nhiều cơ hội hợp tác thương mại và đổi mới sáng tạo. Trong khuôn khổ MEGA US EXPO 2025, Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo TP.HCM (SIHUB) đã ký kết MOU với Liên minh 13 trường Đại học hỗ trợ khởi nghiệp ở Hàn Quốc cùng Korean Technopark.

MEGA US EXPO là triển lãm thương mại thúc đẩy hoạt động kết nối giao thương, kết nối đầu tư trong đa lĩnh vực như thực phẩm, mỹ phẩm, công nghệ, sáng tạo nội dung, sản phẩm đời sống… Chương trình được tổ chức thường niên tại TP.HCM. MEGA US EXPO đánh dấu bước tiến chiến lược trong hành trình quốc tế hóa chuỗi cung ứng, chuyển giao công nghệ và mở rộng mạng lưới đầu tư giữa hai quốc gia, hướng đến mục tiêu đưa Việt Nam trở thành điểm đến hàng đầu của doanh nghiệp Hàn Quốc tại Đông Nam Á. Sự kiện không chỉ là cầu nối quan hệ hợp tác thương mại cho doanh nghiệp hai nước mà còn khuyến khích tinh thần khởi nghiệp, tinh thần đổi mới sáng tạo của giới trẻ thông qua các hoạt động như Cuộc thi Ý tưởng khởi nghiệp sinh viên (Univ.Star), Chương trình gọi vốn đầu tư Venture.Star…

MEGA US EXPO 2025 bao gồm những hoạt động:

+ Trưng bày, giới thiệu sản phẩm, giải pháp của 200 startup, doanh nghiệp Hàn Quốc.

+ Chương trình Hybrid Exhibition: Kết nối giao thương (Business matching) giữa 200 doanh nghiệp Hàn Quốc và Việt Nam.

+ Chương trình Startup thuyết trình gọi vốn trước các quỹ đầu tư trong và ngoài nước (Venture.Star).

+ Vòng Chung kết và Trao giải Cuộc thi Ý tưởng Khởi nghiệp Sinh viên (Univ.Star 2025) dành cho sinh viên đến từ 37 trường Đại học ở TP.HCM và 11 trường Đại học ở Hàn Quốc.

+ Technology Showcase: Khu vực trưng bày các sản phẩm/dịch vụ/giải pháp công nghệ chuyên biệt.

+ Siêu B2B Matching ngành Thực phẩm K-Food chỉ diễn ra duy nhất ngày 16/08/2025, đặc quyền dành cho các doanh nghiệp Việt Nam kinh doanh trong lĩnh vực thực phẩm.

Hoàng Kim (CESTI)

Thành công của nghiên cứu không chỉ cung cấp quy trình xác định 14 dược chất có tác dụng giảm đau, kháng viêm ngụy tạo trong chế phẩm từ dược liệu mà còn góp phần thuận lợi trong công tác kiểm tra chất lượng thuốc, an toàn thực phẩm giúp tăng cường hiệu quả kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý nhằm hạn chế sự vi phạm của cơ sở sản xuất, kinh doanh cũng như cảnh báo đến người dân các sản phẩm không đạt yêu cầu chất lượng để biết sử dụng hợp lý, an toàn.

Từ xa xưa, người dân Việt Nam đã biết sử dụng các loại thảo dược để phòng bệnh, chữa bệnh và tăng cường sức khỏe. Theo đó, người dân có xu hướng tự sử dụng dược liệu và thuốc từ dược liệu trong dân gian với quan niệm là sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên nên an toàn, ít độc hại đối với sức khỏe con người so với việc uống thuốc Tân dược theo y học hiện đại.

Với quan niệm thuốc đông y làm từ thảo dược, người bệnh có xu hướng dùng thuốc kéo dài mà không có sự kiểm soát của thầy thuốc, dẫn đến phụ thuộc thuốc, nghiện thuốc, tổn thương hệ nội tiết cùng các cơ quan khác một cách âm thầm, mạn tính, thậm chí có thể không bao giờ phục hồi.

Thực tế cho thấy, số lượng sản phẩm thuốc gia truyền, thuốc đông y cũng như thực phẩm bảo vệ sức khỏe về nhóm bệnh đau nhức xuất hiện rất nhiều và chiếm thị trường cực kỳ rộng lớn. Lợi dụng tâm lý người tiêu dùng vừa muốn điều trị bằng đông y vừa muốn nhanh khỏi bệnh, nhiều nhà sản xuất đã trộn các dược chất tổng hợp có tác dụng giảm đau vào trong sản phẩm chế biến từ dược liệu nhằm tạo hiệu quả điều trị tức thời khiến người bệnh tin dùng từ đó tăng lợi nhuận. Điều này là vi phạm quy định của pháp luật và vô cùng nguy hiểm đối với người dùng vì theo y học hiện đại thì thuốc giảm đau, kháng viêm chủ yếu thuộc nhóm Non-steroidal anti-inflamatory drug (NSAID) và Corticosteroid (hay còn gọi corticoid) khi sử dụng cần được kê đơn và có sự giám sát chặt chẽ của người có chuyên môn y tế khi ngưng sử dụng. Hậu quả của việc sử dụng bừa bãi sẽ là các tác dụng phụ không mong muốn như suy tuyến thượng thận, loét dạ dày, loãng xương, rối loạn điện giải...

Sản phẩm từ dược liệu có tác dụng hỗ trợ điều trị cơ xương khớp (Ảnh minh họa)

Ngày 6/5/2024, Bệnh viện 71 Trung ương tiếp nhận người bệnh Nguyễn Văn L. (59 tuổi) trong tình trạng đau lưng, đau nhức khớp gối hai bên, sưng nóng đỏ đau, cơ thể giữ nước, mặt phù da đỏ kèm nhiều mảng xuất huyết rải rác dưới da toàn thân. Người bệnh chia sẻ do bị đau khớp gối nhiều năm nay, đi lại đau tăng lên, về đêm 2 khớp gối đau nhức không ngủ được, nên đã nghe theo thông tin hàng xóm mách có thuốc đông y gia truyền mua về uống vào là khỏi đau, vì vậy đã tin và mua sử dụng. Liên tục như vậy suốt hơn 2 năm nay, cứ khi nào đau khớp bệnh nhân lại uống thuốc này, cho đến những ngày gần đây, tình trạng đau khớp càng nặng nề hơn, không đi lại được, trên mặt và hai cánh tay bị sạm nám, da mỏng rất dễ bị chảy máu, bệnh nhân sợ quá nên đến bệnh viện khám.

Trường hợp tương tự, ông T. (80 tuổi) bị đau khớp, mất ngủ kéo dài, được người cháu mua thuốc "gia truyền" cho uống. Nhãn loại thuốc mà ông T. uống ghi "Thuốc gia truyền chủ trị nhức mỏi, đau lưng, tê bại, thấp khớp, thần kinh tọa, đau thận, ăn được, ngủ được", thành phần gồm: quế khâu, cam thảo, nhân trần, táo tàu, nghinh hương... Uống được vài ngày, ông T. run chân tay, nôn mửa, choáng váng, mệt mỏi, toát mồ hôi, tiểu ít, huyết áp tụt, phải cấp cứu tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Khi nhập viện, ông T. nguy kịch, mạch rất chậm (20 lần/phút), huyết áp có lúc không đo được, nguy cơ ngừng tim, suy gan, suy thận tăng. Xét nghiệm gói thuốc ông T. dùng cho thấy có chứa paracetamol (một loại thuốc giảm đau hạ sốt hay dùng) với hàm lượng cao, là nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy gan thận của bệnh nhân.

Nhiệm vụ từ thực tiễn

Trong 5 năm gần đây, từ năm 2018 đến năm 2023, liên tục phát hiện một số lượng lượng lớn các chế phẩm có nguồn gốc từ dược liệu có trộn trái phép các dược chất giảm đau kháng viêm, và tỷ lệ vi phạm này có khuynh hướng gia tăng. Trước vấn nạn nêu trên, với vai trò là đơn vị giám sát chất lượng thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm trên địa bàn TP.HCM, Trung tâm Kiểm nghiệm Thuốc, Mỹ phẩm, Thực phẩm TP.HCM đã quyết định xây dựng một quy trình có thể xác định nhanh, riêng lẻ hay phát hiện đồng thời các hoạt chất tổng hợp trong hai nhóm này trong các chế phẩm từ dược liệu bằng các thiết bị hiện có tại đơn vị nhằm tạo điều kiện cho người dân có một địa chỉ tin cậy để tới phân tích các mẫu thuốc gia truyền, thuốc đông y, thuốc cổ truyền, thực phẩm bảo vệ sức khỏe từ dược liệu... khi có sự nghi ngờ hay cần kiểm chứng. Trung tâm cũng tiến hành khảo sát, đánh giá tình hình ngụy tạo dược chất tổng hợp giảm đau kháng viêm đối với chế phẩm từ dược liệu có tác dụng hỗ trợ điều trị cơ xương khớp tại TP.HCM để phát hiện những sản phẩm nguy cơ và có báo cáo đến Sở Y tế cũng như Sở An toàn thực phẩm thành phố về những sản phẩm, cơ sở vi phạm để có xử lý thích hợp nhằm đảm bảo chất lượng thuốc, thực phẩm trên địa bàn thành phố đến tay người sử dụng an toàn, hiệu quả.

Trên tinh thần đó, nhằm phát hiện các dược chất tổng hợp giảm đau kháng viêm chủ yếu thuộc nhóm NSAID và corticoid ngụy tạo trong các chế phẩm từ dược liệu hỗ trợ điều trị cơ xương khớp tại TP.HCM và tiến đến giám sát, kiểm tra, đánh giá chất lượng các chế phẩm này đang lưu hành trên địa bàn Thành phố, được sự hỗ trợ từ Sở KH&CN TP.HCM, đội ngũ các nhà khoa học đang công tác tại Trung tâm Kiểm nghiệm Thuốc, Mỹ phẩm, Thực phẩm TP.HCM đã triển khai thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ “Xây dựng quy trình sàng lọc các dược chất giảm đau, kháng viêm bằng HPLC- PDA và khảo sát tình hình pha trộn các dược chất trong các chế phẩm từ dược liệu hỗ trợ điều trị cơ xương khớp tại TP.HCM”.

TS. Phan Văn Hồ Nam - chủ nhiệm nhiệm vụ cho biết, nhóm thực hiện đã xây dựng quy trình định lượng 14 dược chất có tác dụng giảm đau kháng viêm, có nguy cơ ngụy tạo cao trong các sản phẩm từ dược liệu có tác dụng hỗ trợ điều trị cơ xương khớp bằng HPLC-UV/Vis và quy trình xác định 14 dược chất này trong mẫu dương tính trước đó bằng LC-MS/MS. Các dược chất bao gồm: betamethason, dexamethason base, methylprednisolon, triamcinolon, prednison, aceclofenac, dexamethason acetat, diclofenac, ibuprofen, ketoprofen, meloxicam, acid mefenamic, piroxicam và paracetamol, đều là những chất có tác dụng giảm đau, kháng viêm phổ biến, dễ thu mua và giá thành thấp. Quy trình phân tích có các ưu điểm nhanh, thuận tiện, có độ chính xác cao, chi phí hợp lý, phù hợp đa mục tiêu để đánh giá được mối nguy ngụy tạo dược chất tổng hợp giảm đau kháng viêm trong các chế phẩm từ dược liệu có tác dụng hỗ trợ điều trị cơ xương khớp. Các quy trình phân tích này chưa từng được công bố tại Việt Nam trước đây, và có thể trở thành tài liệu tham khảo cho các phương pháp phân tích ngụy tạo tân dược trong sản phẩm từ dược liệu sau này tại các trung tâm kiểm nghiệm.

TS. Phan Văn Hồ Nam báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bằng các quy trình kể trên, Trung tâm Kiểm nghiệm Thuốc, Mỹ phẩm, Thực phẩm TP.HCM phát hiện thực trạng có đến 106/385 mẫu thu thập được (27,53%) có ngụy tạo tân dược cho thấy tình trạng trộn trái phép tân dược trong các chế phẩm diễn biến rất phức tạp, và hàm lượng ngụy tạo không thể kiểm soát (có thể cao gấp 600 lần liều dùng khuyến cáo, hoặc phối hợp từ 2-4 dược chất có tác dụng hiệp đồng bất kể liều dùng), có nguy cơ rất lớn đối với sức khỏe của người dân. Đặc biệt, phát hiện được tình trạng cùng 1 loại sản phẩm (cùng tên, cùng nhà sản xuất) nhưng thu mua ở những nơi khác nhau lại có tình trạng lúc thì có ngụy tạo, lúc thì không có ngụy tạo, đây có thể là tình huống “hàng giả của giả” (tức là hàng giả không được ngụy tạo như sản phẩm chính thức) hoặc do khả năng sản xuất kém nên chất lượng các lô không ổn định, dẫn đến tình trạng ngụy tạo không đồng đều. Mặt khác, hai dược chất là betamethason và dexamethason có liều dùng cực kỳ thấp, tác dụng phụ cực kỳ nguy hiểm khi sử dụng lâu dài nhưng lại được trộn trái phép một cách vô tội vạ. Hậu quả của việc bệnh nhân sử dụng những chế phẩm này có thể rất nghiêm trọng. Do vậy, trong quản lý thị trường, việc xác định sự hiện diện các dược chất ngụy tạo là chưa đủ, cần phải xác định hàm lượng của chúng để có cảnh báo phù hợp. Ngoài ra, dựa trên mức độ ngụy tạo, nên có những hình phạt bổ sung để tăng cường tính răn đe đối với các hành vi vi phạm pháp luật có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng như vậy, nhất là đối với các trường hợp hàm lượng dược chất ngụy tạo gần với ngưỡng gây độc cấp tính và gây độc trường diễn. Quản lý hành chính cũng là một trong những biện pháp quản lý hiệu quả. Nghiên cứu cho thấy sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ không rõ ràng gần như chắc chắn sẽ có tình trạng ngụy tạo.

Biểu đồ phân tán (Scatter Diagram)

TS. Phan Văn Hồ Nam cho biết thêm, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, các sản phẩm ngụy tạo còn có một đặc điểm khó kiểm soát đó là thời gian tồn tại trên thị trường khá ngắn, nhiều sản phẩm chỉ xuất hiện 1 lô sản xuất và sau đó không còn sản xuất nữa.

"Có thể do các nhà sản xuất này e ngại bị phát hiện nên thay đổi chiến lược, địa bàn, mẫu mã sau mỗi lô sản xuất nhằm qua mặt người tiêu dùng và các cơ quan chức năng", TS. Phan Văn Hồ Nam thông tin, "Do vậy đề xuất cần tăng cường kiểm tra những sản phẩm mới, có quảng cáo phóng đại, gây chú ý, và nhất là khi có thông tin về những chế phẩm từ dược liệu có hiệu quả quá nhanh chóng, kiểu như uống 1 viên là đi lại được".

Kết quả thực hiện nhiệm vụ không chỉ cung cấp quy trình xác định NSAID (thuốc kháng viêm không steroid) và corticoid ngụy tạo trong chế phẩm từ dược liệu mà còn góp phần thuận lợi trong công tác kiểm tra chất lượng thuốc, an toàn thực phẩm giúp tăng cường hiệu quả kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý nhằm hạn chế sự vi phạm của cơ sở sản xuất, kinh doanh cũng như cảnh báo đến người dân các sản phẩm không đạt yêu cầu chất lượng để biết sử dụng hợp lý, an toàn.

Qua đó, nhóm thực hiện nhiệm vụ kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước cần kiểm soát chặt chẽ hơn việc buôn bán các dược chất dạng nguyên liệu hoặc thành phẩm, ví dụ như việc các thành phẩm thuộc nhóm thuốc không cần kê đơn như paracetamol, ibuprofen quá rẻ so với các chế phẩm từ dược liệu, dẫn đến nguy cơ cao ngụy tạo vì lợi nhuận lớn, khó phát hiện. Bên cạnh đó, cần tiếp tục xây dựng và thẩm định thêm các quy trình định lượng những dược chất khác có tác dụng kháng viêm giảm đau, cũng như gia tăng lấy mẫu kiểm soát tình trạng ngụy tạo tân dược nhằm bảo vệ sức khỏe người dân.