TP.HCM định hình tầm nhìn mới từ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo

Ngày 09/10, trong không khí hướng về Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Báo Người Lao Động tổ chức hội thảo "TP.HCM - Tầm nhìn mới, khát vọng mới".

Sự kiện quy tụ nhiều chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp và trí thức cùng "định vị" tầm nhìn phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn mới, khi "siêu đô thị" đầu tiên của Việt Nam đang dần khẳng định khát vọng vươn tầm quốc tế.

Diễn đàn trí tuệ – khơi dậy khát vọng phát triển

Theo ông Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động, TP.HCM đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với nhiều cơ hội song hành cùng thách thức. Không gian đô thị ngày càng chật hẹp, hạ tầng quá tải, cơ chế thể chế còn nhiều ràng buộc, trong khi yêu cầu cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt. Trong bối cảnh đó, chủ trương mở rộng TP.HCM, hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, đã đánh dấu bước ngoặt lịch sử chưa từng có trong tiến trình phát triển đô thị Việt Nam.

Ông Tuân cho rằng, tầm nhìn mới là tư duy mới về không gian phát triển vùng, nơi ba cực kinh tế Bình Dương - Bà Rịa Vũng Tàu - TP.HCM hợp thành một thể thống nhất, gắn kết công nghiệp - cảng biển - tài chính - đổi mới sáng tạo. Khát vọng mới chính là tinh thần tiên phong, dám nghĩ, dám làm, dám bứt phá hướng đến thành phố toàn cầu, trung tâm tài chính, công nghệ xanh và khởi nghiệp của khu vực Đông Nam Á.

Ông Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động, phát biểu tại hội thảo 

Do vậy, hội thảo không chỉ là hoạt động chào mừng sự kiện chính trị mà còn là diễn đàn kết nối trí tuệ và lan tỏa khát vọng, nhằm xác lập tầm nhìn phát triển của Thành phố trong bối cảnh mới. Đây là nơi hội tụ tiếng nói của lãnh đạo, chuyên gia, doanh nghiệp và trí thức, cùng phân tích, phản biện chính sách, "hiến kế" để kiến tạo tương lai cho Thành phố trong thời kỳ hội nhập sâu rộng. Hội thảo sẽ chuyển tải toàn bộ nội dung và đề xuất các giải pháp, "hiến kế" đến lãnh đạo Thành phố trước thềm Đại hội Đảng bộ, thể hiện trách nhiệm đồng hành của báo chí trong tiến trình phát triển của TP.HCM, ông Tuân cho biết.

Phân tích về bối cảnh mới, PGS.TS. Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, nhận định: TP.HCM đang sở hữu "thực lực mới, sứ mệnh mới" với lợi thế vượt trội về quy mô và sự cộng hưởng sức mạnh kinh tế của ba lĩnh vực (dịch vụ thương mại - tài chính; đô thị - cảng biển - công nghiệp - du lịch; và đô thị sáng tạo - công nghiệp công nghệ cao). Để hiện thực hóa sứ mệnh mới dẫn dắt, lan tỏa phát triển tầm cao (về kinh tế xanh, kinh tế số, công nghệ cao, đổi mới sáng tạo) và đóng góp quốc gia/vùng, TP.HCM phải đặt mục tiêu tăng trưởng cao (2 chữ số) và bền vững. Ông đưa ra công thức đột phá: "Cơ cấu kinh tế mới - Thể chế mới - Giải pháp khác thường - Nỗ lực phi thường".

PGS.TS. Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, trình bày tham luận tại hội thảo

Chia sẻ góc nhìn về ý nghĩa chính trị - xã hội, bà Phạm Phương Thảo, nguyên Phó Bí thư Thành ủy, nguyên Chủ tịch Hội đồng Nhân dân TP.HCM, đánh giá cao sáng kiến tổ chức hội thảo ngay trước thềm Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Theo bà, đây là một hoạt động có ý nghĩa đặc biệt, không chỉ tổng kết thực tiễn phát triển mà còn khơi gợi tinh thần đổi mới sáng tạo và khát vọng vươn lên - những giá trị đã tạo nên bản sắc của Thành phố mang tên Bác.

"Định vị" mô hình siêu đô thị TP.HCM mới, ông Ngô Anh Vũ (Viện trưởng Viện Quy hoạch Xây dựng TP.HCM) đã phân tích các yếu tố về không gian và quy hoạch, cơ hội cộng hưởng dựa trên thế mạnh đặc trưng của 3 thành phần cũ (TP.HCM, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu) với trụ cột là tài chính - công nghiệp - đổi mới sáng tạo - logistics. Sau hợp nhất, TP.HCM mở rộng có diện tích 6.770 km² (tăng 323%); dân số gần 14 triệu người (tăng 147%); GRDP (dự kiến) khoảng 108 tỷ USD (tăng 153%), khẳng định vị thế là một trong những siêu đô thị lớn nhất Đông Nam Á.

Ông nhấn mạnh, mô hình cộng hưởng ba thành phần sẽ tạo ra hiệu ứng "1+1+1 > 3" trong phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, TP.HCM (cũ) là đô thị lõi, trung tâm tài chính quốc tế, thủ phủ của khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI), chip bán dẫn, dữ liệu lớn; Bình Dương (cũ) tiếp tục là trung tâm công nghiệp công nghệ cao, nơi thu hút sản xuất tiên tiến, tự động hóa; Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) là thủ phủ kinh tế biển, phát triển năng lượng sạch, dịch vụ du lịch - giải trí gắn với biển, và hệ thống cảng biển chiến lược Cái Mép - Thị Vải. Nhờ sự cộng hưởng này, có thể thấy một sản phẩm công nghệ cao được nghiên cứu và thiết kế tại khu vực TP.HCM, sản xuất tại các nhà máy ở khu vực Bình Dương và xuất khẩu đi khắp thế giới qua cảng Cái Mép - Thị Vải một cách nhanh chóng và hiệu quả nhất. Khi gắn kết, khu vực Bình Dương trở thành "công xưởng", TP.HCM trở thành "bộ não" quản trị và R&D, còn Bà Rịa - Vũng Tàu là cửa ngõ logistics, năng lượng. Chiến lược quy hoạch mới này giúp định vị siêu đô thị TP.HCM mới trở thành trung tâm tài chính, dịch vụ, công nghệ cao, khai thác tối đa tiềm năng, thúc đẩy tăng trưởng GRDP để cạnh tranh với các siêu đô thị dẫn đầu khu vực như Singapore, Bangkok…

Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo: động lực hiện thực hóa khát vọng

Tại hội thảo, các đại biểu cũng tập trung thảo luận ba nhóm chủ đề trọng tâm: (1) Tầm nhìn và mô hình phát triển: Vận hành TP.HCM mở rộng trong mối liên kết vùng, quy hoạch không gian phát triển siêu đô thị; (2) Khát vọng đổi mới sáng tạo: Xây dựng trung tâm khởi nghiệp, công nghệ xanh, tài chính quốc tế; (3) Huy động nguồn lực xã hội: Thúc đẩy hợp tác công – tư, phát huy vai trò doanh nghiệp tư nhân, kiều bào và giới trí thức trong phát triển Thành phố.

Hội thảo quy tụ nhiều chuyên gia, nhà quản lý, lãnh đạo sở ngành, doanh nghiệp tham dự và chia sẻ, đóng góp ý kiến

Các ý kiến đều thống nhất rằng, để hiện thực hóa tầm nhìn mới của siêu đô thị, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo phải trở thành "xương sống" của nền kinh tế đô thị mới, là động lực cốt lõi để Thành phố hiện thực hóa khát vọng trở thành trung tâm sáng tạo hàng đầu khu vực.

Theo ông Trần Trọng Tuyên, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, để hiện thực hóa khát vọng phát triển, TP.HCM tập trung vào ba trụ cột chính: thể chế và chính sách; hạ tầng và công nghệ; nguồn nhân lực chất lượng cao. Điển hình như Thành phố đã triển khai Đề án hình thành Trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế, với mục tiêu quan trọng là giữ chân và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao; Mô hình "Công bố Danh mục các bài toán lớn" nhằm mời gọi, huy động doanh nghiệp, các tổ chức khoa học và công nghệ tham gia giải quyết các vấn đề lớn của Thành phố.

TP.HCM cũng đang tập trung đầu tư và phát triển mạnh mẽ các dự án hạ tầng trọng điểm trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Tiêu biểu là Khu công nghệ cao TP.HCM (SHTP), Công viên phần mềm Quang Trung (QTSC), Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo (SIHUB), đồng thời mở rộng hệ sinh thái khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo Becamex, kết nối các trung tâm công nghệ của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Về hạ tầng số, hiện Thành phố có 11 trung tâm dữ liệu lớn và siêu lớn, tổng công suất hơn 350 MW, cùng tỷ lệ phủ sóng 5G đạt 67%, khẳng định vị thế dẫn đầu về hạ tầng số và chuyển đổi số quốc gia. Về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, TP.HCM đặt mục tiêu 87% lao động qua đào tạo vào năm 2025, trong đó tập trung phát triển nhân lực các lĩnh vực AI, IoT, Big Data. Tính đến nay, Thành phố đã tổ chức 173 khóa đào tạo về chuyển đổi số cho hơn 40.000 cán bộ, công chức, viên chức, đồng thời triển khai chương trình AI dành cho học sinh xuất sắc, xây dựng nền tảng tri thức số từ sớm.

Song song đó, mô hình hợp tác "ba nhà" (Nhà nước – Nhà trường – Doanh nghiệp) được xem là nhân tố quyết định để thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Các thỏa thuận hợp tác giữa Đại học Quốc gia TP.HCM với các tập đoàn công nghệ lớn như CT Group và VNG là những ví dụ cụ thể cho mô hình này. TP.HCM cũng đang tích cực triển khai phong trào "Bình dân học vụ số" nhằm phổ cập tri thức và kỹ năng số cho người dân, tạo sự đồng thuận và chủ động tham gia vào công cuộc chuyển đổi số.

Phó Giám đốc Trần Trọng Tuyên cho biết thêm, TP.HCM cũng tăng cường mở rộng hợp tác quốc tế để hoàn thiện hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Trong thời gian qua, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM đã chủ động triển khai nhiều chương trình hợp tác quốc tế trọng điểm, cụ thể như phối hợp với các đối tác Hàn Quốc tổ chức Cuộc thi ý tưởng khởi nghiệp sinh viên Univ.Star 2025, sự kiện Us Expo 2025 thu hút hơn 200 startup Hàn Quốc và kết nối 2.000 phiên giao thương công nghệ, mở ra cơ hội hợp tác, chuyển giao và thương mại hóa sáng chế. Với Singapore, Thành phố đang xúc tiến hợp tác trong đầu tư mạo hiểm, thúc đẩy các chương trình phát triển startup và thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm. Những kết nối này không chỉ góp phần mở rộng chuỗi cung ứng công nghệ, mà còn tạo nền tảng cụ thể để hiện thực hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW, đưa đổi mới sáng tạo trở thành "xương sống" của nền kinh tế đô thị mới.

Ở góc nhìn của ngành du lịch và công nghiệp văn hóa, ông Võ Anh Tài, Phó Tổng Giám đốc Saigontourist Group, nhấn mạnh chiến lược phát triển du lịch bền vững và liên kết vùng trong bối cảnh siêu đô thị đa trung tâm. Ông đề xuất ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo sản phẩm và xây dựng hệ sinh thái du lịch thông minh để TP.HCM mới trở thành điểm đến "bốn đáng" (đáng sống, đáng đến, đáng nhớ, đáng đầu tư). Các địa phương trong siêu đô thị phải phát huy thế mạnh riêng để tạo ra các sản phẩm du lịch liên kết độc đáo: TP.HCM (trung tâm dịch vụ), Bình Dương (công nghiệp hiện đại), và Bà Rịa - Vũng Tàu (du lịch biển đảo và sinh thái).

PGS.TS. Trần Đình Thiên cũng chỉ ra rằng, công nghiệp văn hóa là "không gian phát triển đầy ắp cơ hội" và là một động lực phát triển mạnh của siêu đô thị toàn cầu. Để du lịch và công nghiệp văn hóa trở thành trụ cột kinh tế chiến lược đến năm 2045, cần có sự đột phá về thể chế đặc thù, đầu tư hạ tầng giao thông thông minh và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Tổng Biên tập Tô Đình Tuân chia sẻ, tương lai của TP.HCM không chỉ được định hình bằng quy hoạch hay nguồn vốn, mà còn bởi niềm tin, ý chí và khát vọng vươn lên của con người Thành phố. Mỗi ý kiến, mỗi hiến kế hôm nay là viên gạch xây nền cho hành trình phát triển mới của TP.HCM – một thành phố sáng tạo, nhân văn và đáng sống.

Hội thảo "TP.HCM - Tầm nhìn mới, khát vọng mới" đã phác họa rõ nét hành trình mà Thành phố đang và sẽ đi: đó là đổi mới thể chế để phát huy vai trò đầu tàu quốc gia; lấy khoa học công nghệ và con người làm trung tâm của phát triển; nghĩa tình, năng động, sáng tạo để hướng tới đô thị toàn cầu.

Tổng kết các ý kiến chuyên gia, hội thảo đã đề xuất 11 nhóm giải pháp toàn diện, trong đó đáng chú ý là: Tạo đột phá về thể chế (xây dựng cơ chế đặc thù cho siêu đô thị để khai mở tiềm năng); phát triển kinh tế số và kinh tế xanh (đưa kinh tế số đạt ≥ 30% GRDP, phát triển công nghiệp sạch và kinh tế tuần hoàn); phân vai rõ ràng giữa các phân vùng, tăng cường liên kết công nghiệp (từ R&D đến sản xuất và xuất khẩu); phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao tiệm cận trình độ quốc tế; xây dựng chính quyền và quản trị minh bạch…

Lam Vân (CESTI)