165 đề án, dự án ứng dụng khoa học và công nghệ (KH&CN) phục vụ công tác quản lý, 102 dự án ứng dụng KH&CN cho các cơ sở doanh nghiệp trên địa bàn quận huyện được Sở KH&CN TPHCM triển khai trong năm 2017.
Đây là thông tin được ông Nguyễn Đức Tuấn – Trưởng phòng Quản lý KH&CN Cơ sở, Sở KH&CN TPHCM đưa ra tại Hội nghị giao ban công tác KH&CN cấp quận huyện năm 2017 và triển khai công tác năm 2018, được tổ chức ngày 2/2, tại TPHCM.
Năm qua, nhiều quận huyện đã chủ động đề xuất và triển khai nhiều mô hình ứng dụng KH&CN trong công tác quản lý tại các cơ quan, đơn vị, kể cả những ứng dụng cho các phòng ban, phường xã.
Những mô hình này đã góp phần phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, cải cách hành chính tại địa bàn. Một số mô hình ứng dụng tiêu biểu có thể được kể đến như: Quản lý cấp giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm cho các hộ kinh doanh, doanh nghiệp kinh doanh ngành nghề liên quan (Quận 1); Triển khai thí điểm lắp đặt hệ thống đo đếm điện từ xa cho 99 hộ dân (Quận 1); Phần mềm xử phạt hành chính tại UBND phường, quận (Quận 2); Ứng dụng mô hình GPS trong việc quản lý vận tải hành khách (quận 5); mô hình Bình Thạnh trực tuyến - Ứng dụng công nghệ thông tin trong giám sát, xử lý trật tự lòng lề đường…
Ông Nguyễn Việt Dũng - Giám đốc Sở KH&CN TPHCM
Trong chương trình hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH&CN về nông nghiệp, nông thôn đã xây dựng, hoàn chỉnh tài liệu kỹ thuật 30 mô hình, đề tài, dự án, ứng dụng KH&CN và chuyển giao 46 lượt công nghệ mới, tiên tiến. Điển hình như Hệ thống rửa củ nghệ hỗ trợ nông dân Củ Chi; Thiết kế và chế tạo hệ thống sấy nấm ứng dụng công nghệ năng lượng mặt trời; Công nghệ nuôi thương phẩm tôm càng xanh đực theo hướng VietGap; Mô hình trồng rau ăn lá thủy canh hoàn lưu trong nhà màng;...
Ông Nguyễn Đức Tuấn cho biết, năm 2017, các quận huyện đã chủ động hơn trong việc đẩy mạnh triển khai các hoạt động KH&CN, đổi mới sáng tạo trên địa bàn. Trong công tác thanh tra, kiểm tra, phòng kinh tế các quận huyện đã phối hợp với thanh tra Sở KH&CN, Chi cục Tiêu chuẩn – Đo lường – Chất lượng kiểm tra 2.424 doanh nghiệp về mũ bảo hiểm, đồ chơi trẻ em, cột đo xăng dầu, cân kỹ thuật,… Tuy nhiên, hoạt động này chủ yếu chỉ dừng lại ở mức kiển tra tính pháp lý. Các quận huyện vẫn chưa mạnh dạn triển khai nhiều đợt kiểm tra về chất lượng.
Đại diện các quận, huyện đóng góp ý kiến tại Hội nghị
Tại Hội nghị, đại diện một số quận huyện cho rằng, Sở KH&CN TPHCM cần ban hành kế hoạch hoạt động trong năm sớm hơn để quận huyện lấy đó làm cơ sở xây dựng kế hoạch hoạt động KH&CN cho địa bàn; tăng cường công tác thanh kiểm tra về chất lượng hàng hóa; Tìm hiểu, khảo sát yêu cầu đổi mới thiết bị và công nghệ của doanh nghiệp để có chính sách hỗ trợ; Tăng cường đào tạo, đi tham quan các mô hình thực tế cho cán bộ phụ trách về hoạt động KH&CN cấp quận huyện…
Ông Nguyễn Việt Dũng – Giám đốc Sở KH&CN TPHCM mong muốn, các quận huyện bám sát vào Quyết định 4937/QĐ-UBND của UBND TPHCM về ban hành kế hoạch hoạt động KH&CN và đổi mới sáng tạo ở cơ sở giai đoạn 2016 – 2020, để xây dựng nội dung kế hoạch hoạt động KH&CN tại địa bàn.
Trong quá trình triển khai, theo ông Dũng, nếu gặp những khó khăn, các quận huyện có thể phối hợp với Sở KH&CN để tháo gỡ và thực hiện. Các quận huyện cần chủ động đề xuất, đặt hàng có nhiệm vụ KH&CN, bám sát các chính sách, chương trình về KH&CN, đổi mới sáng tạo mà Sở KH&CN đang thực hiện để triển khai các hoạt động KH&CN trong thời gian tới.
Đó là khẳng định của ông Nguyễn Việt Dũng, Giám đốc Sở KH&CN TP.HCM, về mong muốn của Sở KH&CN TP.HCM khi đề ra 4 chương trình nghiên cứu KH&CN mục tiêu giai đoạn 2018 - 2025, tầm nhìn đến năm 2025.
Tại hội thảo công bố 4 chương trình mục tiêu sáng 9.2, ông Phạm Văn Xu, Trưởng phòng Quản lý Khoa học - Sở KH&CN TP.HCM, cho biết: “Mục tiêu của 4 chương trình nhằm nghiên cứu giải mã công nghệ, làm chủ công nghệ và phát triển các sản phẩm ứng dụng cụ thể phục vụ các chương trình, đề án trọng điểm của thành phố. Cùng với đó, các chương trình thúc đẩy các hoạt động kết nối, hợp tác đổi mới sáng tạo giữa các cơ quan nghiên cứu với cộng đồng đổi mới sáng tạo – khởi nghiệp và cộng đồng doanh nghiệp.”
Nghiên cứu tế bào gốc phục vụ chăm sóc sức khỏe là một trong 4 chương trình mục tiêu trong những năm tiếp theo
Theo các chuyên gia, hoạt động nghiên cứu phát triển vẫn còn rời rạc, hạn chế trong ứng dụng thực tế trong khi đó nhu cầu với các sản phẩm, công nghệ mới của doanh nghiệp lại đang rất lớn.
Một ví dụ là hiện nay các bưu điện đang rất thiếu hệ thống phân loại hay tự tính kích thước bưu phẩm. Nếu mua các hệ thống này từ nước ngoài thì giá rất đắt. Trong khi đó, các đơn vị, doanh nghiệp trong nước hoàn toàn có thể nghiên cứu, sản xuất được nhưng lại chưa có ai làm.
Ông Nguyễn Việt Dũng cho rằng, điều này là do thiếu sự hợp tác giữa các bên và việc công bố các chương trình mục tiêu sẽ góp phẩn giải quyết được vấn đề đó.
4 chương trình mục tiêu được Sở KH&CN TP.HCM xác định gồm có: Nghiên cứu phát triển công nghệ sản xuất tế bào gốc trung mô phục vụ chăm sóc sức khỏe; nghiên cứu công nghệ thông tin phục vụ đô thị thông minh và cách mạng công nghiệp 4.0; nghiên cứu thiết kế, sản xuất thử nghiệm vi mạch và sản xuất sản phẩm điện tử đầu cuối ứng dụng chip Việt và nghiên cứu chế tạo máy CNC và công nghệ 3D.
Mỗi chương trình có ban điều hành gồm các chuyên gia hàng đầu trong từng lĩnh vực tư vấn, xét duyệt các đề tài phù hợp với nội dung chương trình. Các cá nhân, đơn vị có đề tài đều có thể đăng ký tham gia. Nếu đề tài được hội đồng đánh giá là khả thi và phù hợp với nội dung các chương trình mục tiêu, sẽ được ưu tiên thực hiện.
Đánh giá về cách làm này, ông Vũ Anh Tuấn, Tổng thư ký Hội Tin học TP.HCM, cho rằng: “Đây là một hướng tốt, Sở không có đủ nhân lực ở hết các chuyên môn. Ban chủ nhiệm 4 chương trình này gồm các chuyên gia trong từng lĩnh vực sẽ giúp định hướng, thẩm định được các đề tài. Ngoài ra, rất cần sự chủ động từ phía các trường, viện, các nhóm nghiên cứu.”
Góp ý cho kế hoạch thực hiện 4 chương trình mục tiêu, các chuyên gia nhấn mạnh việc nghiên cứu để cho ra các sản phẩm mục tiêu không giống như nghiên cứu để có bài báo công bố quốc tế. Nhất là vấn đề khả năng của doanh nghiệp và các đơn vị nghiên cứu là yếu tố cần đặc biệt quan tâm.
Đã có kinh nghiệm từ chương trình tế bào gốc Việt Nam, PGS. TS. Phạm Văn Phúc, Trưởng phòng PTN Nghiên cứu và ứng dụng tế bào gốc – ĐH Khoa học tự nhiên, đề xuất cần có lộ trình công nghệ cụ thể và từ đó xác định các đề tài cần nghiên cứu.
“Một điều rất quan trọng là chúng ta cần phải tìm hiểu được hiện trạng của các doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp nhận được công nghệ và các đơn vị nghiên cứu của Việt Nam có thể làm được công nghệ ở mức nào”, TS Phúc đề xuất.
Ông Nguyễn Việt Dũng trao quyết định cho thành viên Ban Chủ nhiệm các chương trình
Bên cạnh các yếu tố trên, sự hợp tác vẫn là yếu tố quan trọng nhất đảm bảo hiệu quả của hoạt động nghiên cứu KH&CN và phát triển sản phẩm. Theo ông Nguyễn Việt Dũng, các nhóm nghiên cứu cần phải thỏa thuận, phối hợp để các đề tài thành phần trong từng chương trình mục tiêu ăn khớp với nhau, tạo nên kết quả chung.
Sự hợp tác không chỉ dừng ở phối hợp giữa các nhóm nghiên cứu mà rộng hơn là sự phối hợp giữa khối nghiên cứu với khối doanh nghiệp và cộng đồng khởi nghiệp. Bởi vậy, ông Dũng đề nghị: “Nhà khoa học phải lắng nghe các doanh nghiệp hiện hữu, doanh nghiệp khởi nghiệp đang vướng mắc những chuyện gì để 2 bên có thể ngồi với nhau cùng giải quyết vấn đề”.
Thay vì chỉ học thuyết đàn hồi, động lực học, quang học, momen lực… trên lý thuyết thì thông qua việc tự trải nghiệm bằng cách làm những sản phẩm và chơi các trò chơi sáng tạo, học sinh (HS) được một lần nữa vận dụng những kiến thức trên vào thực tế. Từ đó vừa giúp các em bồi bổ kiến thức đã được học, vừa nuôi dưỡng niềm đam mê tìm tòi, sáng tạo những cái mới.
HS tham gia trải nghiệm trò chơi đua xe từ vật liệu tái chế và dây thun. Ảnh: T.Thương
Thực tế hóa những bài học vật lý
Vừa qua, hơn 2.500 HS Trường THPT Lương Thế Vinh (Q.1, TP.HCM) đã tham gia ngày hội STEM “Sáng tạo và khám phá” do Câu lạc bộ (CLB) Sáng tạo trẻ của trường tổ chức. Tại đây, nhiều gian hàng và trò chơi vui nhộn được HS của các lớp tự lên kế hoạch thiết kế và sắp xếp. Cô Hoàng Thị Minh Nghi (Trưởng bộ môn vật lý của trường) cho biết những trò chơi tại ngày hội lần này hầu hết nghiêng về kiến thức môn vật lý; được sắp xếp, tổ chức theo từng chủ đề phù hợp với lứa tuổi và kiến thức trong chương trình các em đã được học.
Cụ thể, đối với khối 6, chủ đề xoay quanh là “Lực” với các trò chơi như: Tự thiết kế máy bắn kẹo lực đàn hồi, đua xe đồ chơi bằng dây thun. Ở khối 7, chủ đề là “Quang” và “Âm”, HS được học cách sáng chế những chiếc đàn từ các vật liệu tái chế (bìa cát tông) và dây thun, chơi những trò chơi về nhiễm điện khi tạo ma sát… Trong khi đó, HS khối 8 được ôn lại kiến thức về sự nổi với trò chơi tạo những chú thợ lặn tí hon, đây là trò chơi vừa yêu cầu sự tỉ mỉ, khéo tay và vận dụng nhiều kỹ năng kiến thức về vật lý. Với trò chơi có tên gọi “cùng nhào lộn”, HS khối 9 và 10 vừa chơi vừa học kiến thức liên quan đến momen lực. Ở kiến thức cao hơn, HS khối 11 được tham gia trò chơi ở gian hàng cô Tấm “lựa đậu thời @”, kiến thức về nhiễm điện.
Trò chơi cùng nhào lộn được nhiều HS háo hức tham gia. Ảnh: T.Thương
“Bình thường ở trên lớp, các em được học kiến thức lý thuyết là chủ yếu, ít khi được trải nghiệm thực tế. Do đó khi CLB Sáng tạo trẻ đề xuất thực hiện ngày hội, các em đều hào hứng tham gia. Mỗi một trò chơi, các em đều tự thực hiện sản phẩm theo nguyên lý cơ bản nhưng dựa trên khả năng sáng tạo riêng, sau đó dùng sản phẩm đó để thi đấu với các bạn khác. Quá trình đó dù có nhiều em làm sản phẩm còn chưa đúng nhưng Ban tổ chức không can thiệp mà để HS tự thất bại, sau đó các em sẽ rút ra được những bài học khi xử lý vấn đề cho riêng mình. Ngày hội, ngoài việc giúp các em nhớ lại và nắm chắc kiến thức thì còn được bồi bổ thêm những kỹ năng như hợp tác làm việc nhóm, quan sát, sáng tạo, giúp hình thành đam mê với khoa học kỹ thuật. Ngoài ra nguyên liệu để các em tự làm những sản phẩm đều là nguyên liệu tái chế, bồi dưỡng cho các em tình yêu và biết bảo vệ môi trường”, cô Nghi chia sẻ.
Bổ ích và thiết thực
Sau khi cùng các bạn tham gia hai trò chơi là: Cùng nhào lộn và cao thủ thiện xạ, Minh Khoa (lớp 10A6) hào hứng nói: “Em được cùng các bạn làm những con lật đật (sản phẩm trong trò chơi cùng nhào lộn), tuy đôi lúc có bất đồng quan điểm nhưng rất vui vì cuối cùng ai cũng được sáng tạo theo ý mình. Sau khi làm xong, sản phẩm của em dù chưa được đẹp và thẩm mỹ nhưng lại hoạt động rất tốt. Ở trò chơi cao thủ thiện xạ nhiều bạn chiến thắng, còn em thì chỉ vượt qua vòng vì không bắn được viên bi ve vào lỗ, ở ngày hội lần sau em sẽ cố gắng để vượt qua trò chơi”. Minh Khoa nói thêm: “Qua trò chơi em học thêm được nhiều điều, được vận dụng những bài học vật lý vào thực tiễn. Em nghĩ sau này mình có thể vận dụng được nhiều hơn vào cuộc sống thật chứ không chỉ là trò chơi…”.
HS làm đàn từ vật liệu tái chế là bìa cát tông và dây thun. Ảnh: T.Thương
Chen chúc giữa hàng trăm HS, Khánh Linh (lớp 6A6) cho biết, vì có quá đông các bạn xếp hàng để được trải nghiệm những trò chơi nên em chỉ mới tham gia được 2 trò là máy bắn kẹo và đua xe. “Em thấy trò chơi nào cũng vui nhộn, thu hút rất nhiều bạn tham gia, muốn tham gia trò nào cũng phải xếp hàng dài để chờ đến lượt”, Khánh Linh nói.
Chia sẻ về sự thành công của ngày hội, cô Hoàng Thị Minh Nghi cho hay, CLB Sáng tạo trẻ được thành lập từ năm học 2016-2017, trước đó chỉ là những CLB hoạt động nhỏ lẻ. Ngay trong năm đầu thành lập, CLB đã phối hợp tổ chức Ngày hội khoa học kỹ thuật với chủ đề “Phép thuật” và đã có những thành công nhất định. Trong suốt học kỳ I vừa qua, Tổ vật lý của trường cũng phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM tổ chức nhiều sân chơi cho các em như: Cuộc thi Em vui sáng tạo, Bắn tên lửa nước cấp TP. Nhiều HS đã đoạt những giải thưởng cao như: Nguyễn Thành Đồng và Nguyễn Thành Vinh (lớp 10A1) đoạt giải khuyến khích cuộc thi “Bắn tên lửa nước cấp TP” lần thứ 7; Nguyễn Đông Triều (lớp 11A1) và La Gia Bảo (lớp 11A8) đoạt giải nhất cuộc thi “Em vui sáng tạo” ở nội dung STEM ROBOT