TP.HCM trước thách thức và cơ hội từ Nghị quyết 57

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW, khẳng định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực then chốt cho phát triển đất nước. Đây được xem là văn kiện mang tính bước ngoặt, mở ra hướng đi chiến lược để Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, tiến tới nền kinh tế tri thức và hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, TP.HCM – trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước – đang khẳng định vai trò tiên phong bằng việc cụ thể hóa tinh thần nghị quyết thành những chương trình hành động thiết thực. Từ đào tạo nguồn nhân lực công nghệ số, phát triển hạ tầng dữ liệu, thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp đến hợp tác quốc tế, TP.HCM đang đi từng bước bài bản để khẳng định khát vọng trở thành trung tâm công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực.

Mục tiêu đầy tham vọng: từ quốc gia đến thành phố

Với vai trò “đầu tàu” cả nước, TP.HCM đã sớm chủ động xây dựng hệ thống tiêu chí cụ thể, bám sát tinh thần của Nghị quyết 57, đồng thời đề ra những chỉ tiêu mang tính đột phá.

Theo đó, đến năm 2030, thành phố đặt mục tiêu chi cho nghiên cứu và phát triển (R&D) đạt ít nhất 3% GRDP, kinh tế số đóng góp 40% GRDP, hình thành 5.000 doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo cùng 5 trung tâm nghiên cứu ứng dụng đạt chuẩn quốc tế. Đây là những con số bám sát định hướng từ Trung ương, phản ánh rõ quyết tâm chính trị cũng như khát vọng phát triển của thành phố. 

Những mục tiêu này không chỉ mang tính định lượng, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược: đặt khoa học – công nghệ làm trụ cột của tăng trưởng, coi đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là công cụ để TP.HCM giữ vững vị thế "đầu tàu" cả nước trong kỷ nguyên số.

Bắt đầu từ con người – “nút khởi động” cho đổi mới sáng tạo 

Thực tiễn cho thấy, công nghệ chỉ phát huy giá trị khi gắn liền với con người. Do đó, TP.HCM đã chọn khởi đầu từ việc đào tạo và nâng cao năng lực số cho đội ngũ cán bộ, công chức và thế hệ trẻ.

Ngày 6/9/2025, hơn 100 công chức phường, xã tham gia khóa tập huấn ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong xử lý công việc hành chính – mở màn cho chuỗi 4 đợt tập huấn, dự kiến có sự tham gia của khoảng 400 công chức tại 168 xã, phường và đặc khu. Đây là lần đầu tiên một địa phương triển khai chương trình đào tạo AI quy mô lớn cho cấp chính quyền cơ sở.

Chương trình tập huấn đổi mới sáng tạo khu vực công đợt 1 – năm 2025 tại TP.HCM.

Khóa tập huấn không thiên về lý thuyết mà tập trung vào công cụ thực tiễn như ChatGPT, Canva AI, CapCut AI… giúp công chức soạn thảo văn bản, thiết kế infographic, sản xuất video tuyên truyền, quản lý dữ liệu hành chính. Đặc biệt, giảng viên còn hướng dẫn kỹ năng nhận diện rủi ro, xử lý thông tin sai lệch và tích hợp Generative AI vào quy trình công vụ.

Sáng kiến này được giới truyền thông đánh giá là “bước đi chiến lược”, giúp công chức cơ sở – vốn ít có cơ hội tiếp cận công nghệ mới – thay đổi cách làm việc: từ thủ công sang số hóa, từ tư duy quản lý sang tư duy sáng tạo. Quan trọng hơn, hoạt động này hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57 khoa học, công nghệ phải đi vào đời sống, bắt đầu từ những mắt xích nhỏ nhất trong bộ máy hành chính. 

Đặc biệt, thành phố còn chú trọng bồi dưỡng thế hệ trẻ. Đầu tháng 9/2025, hơn 200 học sinh xuất sắc của TP.HCM đã hoàn thành khóa bồi dưỡng kiến thức về trí tuệ nhân tạo (AI) do Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM tổ chức. Điều này cho thấy quan điểm nhất quán: con người là trung tâm, giáo dục và đào tạo là nền tảng, từ đó lan tỏa đổi mới sáng tạo ra toàn hệ thống.

Hình ảnh tại Lễ bế giảng lớp bồi dưỡng kiến thức về Trí tuệ Nhân tạo (AI) cho học sinh xuất sắc tại TP.HCM.

Hạ tầng số và hệ sinh thái khởi nghiệp – nền móng cho kỷ nguyên số

Nếu con người là “nút khởi động”, thì hạ tầng số và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo chính là “nền móng” để hiện thực hóa nghị quyết.

Ngày 16/9/2025, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM ký kết hợp tác với Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC), đặt mục tiêu đưa 420.000 doanh nghiệp trên địa bàn lên “ngôi nhà số” an toàn thông qua đăng ký tên miền “.vn”. Với chỉ hơn 227.000 tên miền được đăng ký tính đến nay, dư địa phát triển vẫn còn rất lớn. Thỏa thuận này không chỉ góp phần nâng cao chỉ số thương mại điện tử, mà còn xây dựng hạ tầng số hiện đại, môi trường trực tuyến an toàn cho kinh tế số phát triển.

Ông Nguyễn Hữu Yên – Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM cùng ông Đỗ Quang Trung – Trưởng chi nhánh VNNIC tại TP.HCM ký kết Biên bản ghi nhớ “Phối hợp tăng cường quản lý và phát triển tài nguyên Internet trên địa bàn TP.HCM”.

Ở khía cạnh hệ sinh thái khởi nghiệp, TP.HCM thúc đẩy kết nối “bốn nhà”: Nhà nước – Doanh nghiệp – Viện trường – Quỹ đầu tư. Hội thảo ngày 10/9/2025 về liên kết vườn ươm công nghệ cho thấy, chỉ khi có nền tảng trực tuyến minh bạch, kết nối startup, nhà đầu tư và cơ quan quản lý, hệ sinh thái khởi nghiệp mới có thể phát triển bền vững. Đây cũng là bước quan trọng để thành phố tiến tới mục tiêu 5.000 startup vào năm 2030.

Lễ ký kết biên bản ghi nhớ giữa Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo TP.HCM (SIHUB) và Vườn ươm Doanh nghiệp trẻ (YESI) tại Hội thảo “Nghiên cứu xây dựng và triển khai mạng lưới, nền tảng trực tuyến liên kết vườn ươm trong các lĩnh vực công nghệ” ngày 10/9/2025.

Thách thức hiện hữu và yêu cầu bứt phá

Dù tiên phong trong triển khai Nghị quyết, TP.HCM vẫn đối diện nhiều khó khăn. Tại buổi làm việc giữa Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM và Viện Phát triển chính sách ĐHQG-HCM (Trường Đại học Kinh tế - Luật) ngày 11/9/2025, các chuyên gia đã chỉ ra một số thách thức lớn. 

Trước hết là thiếu công cụ đo lường. Hiện chưa có phương pháp thống nhất để tính toán đóng góp của kinh tế số vào GRDP hay đánh giá hiệu quả đầu tư R&D, khiến việc kiểm soát tiến độ và hiệu quả triển khai gặp khó khăn.

Thứ hai là khung chính sách còn chậm. Nhiều quy định chưa theo kịp tốc độ phát triển, đặc biệt ở các lĩnh vực công nghệ mới nổi. Điều này dẫn đến tình trạng “chính sách đi sau thực tiễn”, làm giảm tốc độ triển khai.

Thứ ba là những vướng mắc về tổ chức bộ máy và nhân lực. Sau sắp xếp đơn vị hành chính, nhiều xã, phường gặp khó trong kết nối dữ liệu, chuẩn hóa hạ tầng số, đồng thời thiếu nhân lực công nghệ thông tin.

Để bứt phá, các chuyên gia kiến nghị Trung ương cần trao thêm quyền chủ động cho TP.HCM, cho phép thí điểm cơ chế đặc thù – từ sandbox (cơ chế thử nghiệm pháp lý) đến mô hình ứng dụng công nghệ mới trong quản lý đô thị, y tế, giáo dục. Đồng thời, thành phố phải ưu tiên đầu tư hạ tầng số, dữ liệu dùng chung, và đặc biệt là đào tạo – thu hút nhân lực chất lượng cao.

Dù sở hữu nhiều cơ sở giáo dục đại học cùng lực lượng lao động trẻ, TP.HCM vẫn đang phải đối diện với khoảng cách đáng kể giữa đào tạo và yêu cầu của thực tế. Việc xây dựng các trung tâm nghiên cứu ứng dụng đạt chuẩn quốc tế vừa là mục tiêu, vừa là giải pháp giữ chân nhân tài, thu hút chuyên gia quốc tế, đưa TP.HCM trở thành điểm đến của tri thức toàn cầu. 

Liên kết quốc tế và khát vọng trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực

TP.HCM hiểu rằng, để thành công, việc triển khai Nghị quyết 57 phải gắn với các cam kết quốc gia và quốc tế. Thành phố định hướng phát triển đồng bộ với mục tiêu Net Zero 2050 và Chiến lược quốc gia về trí tuệ nhân tạo, nhằm tận dụng dòng vốn đầu tư quốc tế và nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. 

Tại Diễn đàn Doanh nghiệp Mê Công – Hàn Quốc 2025, bà Trần Thị Diệu Thúy, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM nhấn mạnh mục tiêu đến năm 2030, kinh tế số chiếm 40% GRDP và kêu gọi hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực AI, thương mại điện tử, logistics thông minh. Cùng với đó, những hợp tác gần đây với Hàn Quốc, EU, Nga và tỉnh Gyeonggi (Hàn Quốc) cho thấy TP.HCM không chỉ chú trọng phát triển nội lực mà còn chủ động hòa mình vào xu thế hội nhập quốc tế.

Diễn đàn Doanh nghiệp Mê Công – Hàn Quốc lần thứ 13 diễn ra tại TP.HCM. (Nguồn ảnh: Ngọc Xuân/VOV-TP.HCM).

Nghị quyết 57 đã đặt ra cho TP.HCM một lộ trình nhiều thách thức nhưng cũng tràn đầy cơ hội. Từ những hành động ban đầu – đào tạo AI cho công chức, bồi dưỡng thế hệ trẻ, hợp tác quốc tế, xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp – thành phố đã chứng minh sự chủ động và quyết liệt. 

Con đường phía trước chắc chắn không dễ dàng. Nhưng với quyết tâm chính trị, sự đồng hành của cộng đồng khoa học, doanh nghiệp và người dân, TP.HCM hoàn toàn có đủ điều kiện để hiện thực hóa khát vọng: trở thành trung tâm công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực, góp phần tạo động lực để cả nước bứt phá trong kỷ nguyên số.

Minh Nhã (CESTI)